Charakterystyczną cechą nowoczesnych systemów edukacyjnych jest poszukiwanie coraz doskonalszych i efektywniejszych sposobów nauczania. Wśród różnych kierunków modernizacyjnych, na szczególną uwagę zasługuje koncepcja dydaktyczna powstała na gruncie technologii kształcenia, zwana koncepcją kształcenia multimedialnego.
Koncepcja ta postuluje kompleksowe wykorzystanie w procesie nauczania - uczenia się tradycyjnych (prostych) i nowoczesnych (technicznych) środków dydaktycznych, zwanych powszechnie mediami. W ich funkcjonalnym doborze uwzględnia się przede wszystkim właściwości uczniów, możliwość wykorzystania w procesie kształcenia, zadania dydaktyczne oraz cechy i możliwości mediów. Badania pedagogiczne wykazały przydatność tej strategii dla dydaktyki, bowiem takie wykorzystanie mediów stwarza szczególne warunki do optymalizacji procesu kształcenia, a sam proces nauczania zyskuje na atrakcyjności i efektywności.
Nowoczesne nauczanie wymaga kompleksowego stosowania nie tylko tradycyjnych ale i nowoczesnych środków dydaktycznych, a więc tego, co stanowi istotę omawianej koncepcji. Podstawowym założeniem leżącym u podstaw tej koncepcji jest bowiem przekonanie, że uczeń najlepiej poznaje rzeczywistość lub wiedzę o rzeczywistości, kiedy nauczanie i uczenie się przybiera charakter wielozmysłowy i wielostronnie aktywizujący uczniów. Media w nauczaniu odgrywają wielką rolę i odpowiednio wykorzystywane stają się sprzymierzeńcem nauczyciela. Rola mediów zależy od przyjętej w ich tworzeniu lub wyborze koncepcji pedagogicznej, od cech i możliwości technicznych mediów, a przede wszystkim od użytkowników - nauczycieli i uczniów. Nowoczesne środki dydaktyczne wywierają wpływ na cały proces kształcenia, m.in. na przyswajanie i utrwalanie treści nauczania, przebieg operacji myślowych i czynności praktycznych.
W poszukiwaniach coraz skuteczniejszych mediów edukacyjnych, uznaje się programy komputerowe, w tym programy multimedialne, za swoiste narzędzia pracy intelektualnej, gdyż stanowią one nie tylko źródło informacji, ale również rozwijają umiejętności intelektualne uczących się przez wspomaganie rozwoju procesów przetwarzania informacji, wyrażania i komunikowania.
Przydatność koncepcji kształcenia multimedialnego dla dydaktyki przedmiotów teoretycznych nie budzi wątpliwości. Czy jednak można wykorzystać multimedia w nauczaniu takiego przedmiotu jak wychowanie fizyczne?
Wychowanie fizyczne jest specyficznym przedmiotem nauczania, w którym podstawowym celem edukacyjnym jest doskonalenie sprawności kondycyjnej i koordynacyjnej poprzez różnego rodzaju ćwiczenia praktyczne. Środki dydaktyczne stosowane w nauczaniu wychowania fizycznego mają przede wszystkim charakter tradycyjny.
Warto jednak dokładnie przeanalizować podstawę programową i zwrócić uwagę na
to, że obok aktywności ruchowej pojawiają się i w tym przedmiocie elementy teorii jak np. znajomość przepisów w wybranych dyscyplinach, znajomość zasad zdrowego stylu życia, propagowanie turystyki i właściwych zasad zachowania się na imprezach sportowych czy historia sportu i olimpizmu.
Dlatego warto zastanowić się nad wykorzystaniem nowoczesnych środków dydaktycznych dla realizacji tych treści programowych, które mają związek z kształceniem teoretycznym.
Komputer, ze względu na swoje właściwości i możliwości pedagogiczne, zajmuje ważną rolę w procesie kształcenia multimedialnego. Komputer może w znacznym stopniu zaktywizować uczącego się oraz uatrakcyjnić i udoskonalić pracę dydaktyczną nauczyciela i podnieść jej efektywność, umożliwiając tym samym zerwanie z werbalizmem, schematyzmem i coraz bardziej widoczną biernością uczących się.
Komputer wraz z programem może być pomocny nauczycielowi z co najmniej trzech powodów:
- jako środek oddziaływujący na szereg zmysłów (wzrok, słuch, dotyk) pozwala ograniczyć nauczycielowi werbalizm, jak również zaangażować uczniów emocjonalnie;
- jako środek dydaktyczny, łączący w sobie cechy wielu tradycyjnych urządzeń, służących zapisowi, przetwarzaniu i przesyłaniu informacji, przedstawia treści, które na ogół nauczyciel demonstruje za pomocą plansz, przezroczy, folio- i fazogramów, filmu itp.;
- jako środek interakcyjny - pozwala posługiwać się programem, uwzględniając zróżnicowanie indywidualne uczniów.
Przemyślane wykorzystanie komputera w procesie nauczania - uczenia się stwarza nauczycielowi, przestrzegającemu zasad dydaktycznych, realną szansę wprowadzenia jakościowych zmian w realizacji ogólnych celów kształcenia.
Szkoła, chcąc sprostać wymaganiom nowego wieku, powinna uwzględnić i wykorzystywać nowoczesne techniki komputerowe (zgodnie z zasadami dydaktyki) dla podwyższenia efektywności nauczania i kształtowania umiejętności samokształcenia ucznia, tak ważnego w edukacji.
Nie tyle techniczne czy technologiczne wartości komputera stanowią o pedagogicznym zastosowaniu w dydaktyce, co jego wartości poznawcze. Niebagatelne walory kształcące posiadają interaktywne encyklopedie multimedialne, łączące wierność zapisanego obrazu z informacją tekstową, animacją i cyfrowym dźwiękiem. Wszystkie encyklopedie umieszczone są na optycznych dyskach kompaktowych, tzw. CD-ROM, umożliwiających przechowywanie wszelkich danych (tekst, obraz, dźwięk) w postaci cyfrowej.
Nowoczesna technologia komputerowa nie tylko ułatwia dostęp do informacji,
wspomagając procesy kształcenia i samokształcenia, ale również dostarcza narzędzi intelektualnych, twórczych.
Ze względu na brak programów multimedialnych do nauczania wychowania fizycznego, jedną z metod praktycznego wykorzystania komputera w pracy nauczyciela może być tworzenie prezentacji multimedialnych przez uczniów. Musi to być jednak poprzedzone wcześniejszymi zajęciami z informatyki, których celem byłoby zapoznanie uczniów ze sposobem korzystania
i tworzenia prezentacji.
Projektowana prezentacja, niezależnie od wyboru tematu i w zależności od zamysłu metodycznego nauczyciela, służyć może zainteresowaniu ucznia daną tematyką, uzyskaniu wiadomości związanych z tą problematyką lub ich pogłębieniu. W procesie kształcenia, realizowanym przez nauczyciela lub podejmowanym samodzielnie przez ucznia, może pełnić rolę środka - metody nauczania. Razem z innymi mediami, dobieranymi według upodobań, zaawansowania wiedzy czy innych cech podmiotu uczącego się, przyczynić się może do optymalizacji procesu kształcenia. Do nauczyciela należeć będzie podjęcie stosownych decyzji co do celu, metody i zakresu jego wykorzystania.
Wybór formy organizacyjnej nauczania z projektowaną prezentacją, zależeć będzie od treści i metody nauczania oraz użytych środków dydaktycznych.
Zastosowanie prezentacji umożliwi niewątpliwie indywidualizację treści kształcenia, zgodnie z zainteresowaniami uczniów i ich potrzebami. W każdym z typów lekcji prezentacja może być przydatna do przekazania nowych treści, syntezy materiału, ćwiczeń utrwalających wiedzę lub sprawności manualne. Prezentacja jest w stanie ułatwić spostrzeganie, rozumienie i zapamiętywanie nowych treści.
Nadanie informacjom urozmaiconej formy, bliskiej ich naturalnemu zróżnicowaniu, może sprzyjać rozbudzaniu zainteresowań uczniów daną tematyką.
W warunkach konkretnej lekcji, program może zapewnić konkretyzację wizualną danych treści nauczania. Nauczyciel pracujący z prezentacją powinien umożliwić uczniom aktywne poszukiwanie (odkrywanie) odpowiedzi na nurtujące ich pytania i wątpliwości. Musi pełnić przy tym rolę przewodnika, pomagając im samodzielnie odkrywać prawdę. Uczniowie zaś powinni sami zrozumieć potrzebę i przydatność prezentacji w rozszerzeniu swojego poznania. Strategia oparta na aktywności poznawczej człowieka, jest strategią zintegrowaną i odzwierciedla założenia koncepcji wielostronnego nauczania - uczenia się (uczenie się przez przyswajanie, odkrywanie, przeżywanie i działanie).
Prezentacja może z powodzeniem służyć rozwijaniu takich predyspozycji intelektualnych, jak dociekliwość, krytycyzm i samodzielne myślenie. Należy pamiętać, że jednym z głównych zadań szkoły jest rozwijanie u ucznia umiejętności poszukiwania, wykorzystywania i przechowywania różnych rodzajów informacji.
Prezentacja multimedialna to obecnie jeden z najefektywniejszych sposobów reklamy i przekazu. Nauczanie przy użyciu prezentacji multimedialnej pozwala oddziaływać na ucznia całym spektrum bodźców, co stawia ją na uprzywilejowanej pozycji wśród innych środków dydaktycznych.
Możliwość pracy interaktywnej z prezentacją sprawia, iż może być ona wykorzystywana także do samokształcenia, gdzie wydatnie wspomaga proces uczenia się.
Ważne jest też, aby uczeń poznał w miarę możliwości także inną stronę nauki wychowania fizycznego. Dzięki prezentacji można kształtować nowe wyobrażenia o przedmiocie. Nie można sprowadzić zadań edukacyjnych wychowania fizycznego jedynie do ćwiczeń praktycznych kształtujących sprawność fizyczną; należy też popularyzować sport, pokazywać na odpowiednich, dobrze dobranych przykładach historię sportu i olimpizmu, życiorysy wybitnych sportowców, ich ciężką drogę sukcesu itp.
Przykładowe prezentacje mogą odnosić się do:
- przepisów i zasad obowiązujących w danej dyscyplinie sportowej (Przepisy gry w piłkę siatkową, Zasady gry w koszykówkę itp.),
- historii danej dyscypliny w kontekście światowym, europejskim czy polskim (Udział Polaków w Mistrzostwach Świata 1974 r. w Monachium, Sukcesy polskich lekkoatletów na olimpiadach itp.),
- propagowania turystyki (Szlaki turystyczne w moim regionie, Zwiedzamy nasz region itp.),
- Kształtowania zasad zdrowego stylu życia (Zdrowe odżywianie, Higiena ciała itp.),
- motywowania do podejmowania samodzielnych działań na rzecz harmonijnego rozwoju fizycznego i właściwego zachowania na imprezach sportowych (Mój własny zestaw ćwiczeń domowych, Katalog dobrego kibica, Zasada "fair play" w sporcie itp.).
Od nauczyciela zależy, na ile uczniowie zrozumieją rolę komputera jako nowoczesnego środka dydaktycznego. Samo jego użycie na lekcji wychowania fizycznego powinno wywołać pozytywne nastawienie do tego przedmiotu.
Anna Dziurdzia - Zastosowanie technologii informacyjnej na zajęciach wychowania fizycznego
na przykładzie wykorzystania prezentacji multimedialnej. Zespół Szkół Ogólnokształcących w Zelowie. Publikacje nauczycieli, AWANS.NET.
Tej samej Autorki:
Polonez - propozycja układu choreograficznego
|
