Gimnastyka śródlekcyjna w szkole

Szkoła stawia przed sobą wiele zadań dydaktyczno - wychowawczych, wśród których aktywność fizyczna powinna być traktowana jako jeden z podstawowych czynników wpływających na dynamikę rozwoju ucznia, niwelujący ujemne wpływy przeciążenia szkolnego. Umysł ucznia zmuszony jest na lekcjach do dużego wysiłku, dlatego też często daje się zauważyć występujące objawy znużenia i zmęczenia. Wielogodzinna pozycja siedząca, bezruch, silna koncentracja uwagi, duże napięcie emocjonalne spowodowane lękiem przed wywołaniem do odpowiedzi, wpływają negatywnie na organizm młodego człowieka. Brak ruchu zakłóca funkcję rozwijającego się organizmu i wywołuje szereg odruchów obronnych. Objawiają się one między innymi tym, że uczeń przybiera w ławce szkolnej niedbałą pozycję, kręci się, ziewa, dekoncentruje swoją uwagę i podświadomie skierowuje ją na inne tory. Pozycja siedząca powoduje zmęczenie przykurczonych mięśni klatki piersiowej oraz rozciągniętych mięśni pochylonego grzbietu. Wywołuje ponadto upośledzenie funkcji wegetatywnych organizmu, zwłaszcza układu krążenia i oddechowego. Zmęczeniu ulegają również narządy zmysłów, szczególnie wzroku i słuchu oraz mięśnie dłoni. Wszystkie te czynnikinawarstwiają się i w sposób ujemny odbijają na zdrowiu dziecka, jego rozwoju i postępach szkolnych. Dlatego też codzienny, nawet kilkunastominutowy wypoczynek czynny powinien być traktowany jako antidotum na zmniejszenie zmęczenia szkolnego.

Uwzględniając powyższe kwestie należy sformułować ogólne cele, których znajomość ułatwi nauczycielom racjonalną organizację lekcyjnego wypoczynku.

• przeciwdziałanie negatywnym skutkom znużenia i zmęczenia gromadzonego w ciągu dnia po pracy;
• ożywienie funkcji wegetatywnych: płuc, serca - dokrwienie mózgu;
• korekcja wad postawy poprzez ruch wszechstronnie angażujący układ kostno - stawowo - mięśniowy;
• odciążenie analizatora wzrokowego - słuchowego;
• kształtowanie trwałego nawyku stosowania aktywnego wypoczynku w czasie pracy umysłowej w szkole i domu.

Z celów tych wynika, że na plan pierwszy wysuwają się zadania zdrowotno - higieniczne i wychowawcze. W grupie pierwszej mieszczą się zadania ułatwiające uczniom regenerację psychiczną i fizyczną. Nauczyciele, a także uczniowie powinni wiedzieć, jak poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia można ożywić funkcje wegetatywne organizmu, przede wszystkim czynności serca i płuc, korygować postawę ciała, odciążać narządy zmysłów oraz aktywizować ruchowo wszystkie grupy mięśni. Wśród zadań wychowawczych należy zwrócić uwagę młodzieży na potrzebę czynnego wypoczynku oraz umiejętność jego organizowania w warunkach pracy szkolnej i domowej.

W organizacji ćwiczeń śródlekcyjnych można stosować różne metody - np. opowieści ruchowej w klasach I - III i formę ścisłą w klasach starszych. Należy jednak pamiętać, by opierać się na prostych ruchach, uprzednio opanowanych przez młodzież. Skomplikowane, nowe ruchy, angażują układ nerwowy ćwiczących i stosowanie takich ćwiczeń jest błędne i bezcelowe. Podczas ćwiczeń śródlekcyjnych nie należy zwracać uwagi na precyzję ruchu, lecz na jego swobodę i umiejętne łączenie z muzyką i przyborem. Czas przeznaczony na gimnastykę śródlekcyjną powinien wynosić od 2 - 3 minut, natomiast w klasach młodszych może być przedłużony o dalsze 3 - 5 minut.

1. Ćwiczenia śródlekcyjne należy organizować na każdej lekcji w momentach, w których występuje znużenie i zmęczenie uczniów.
2. Ćwiczenia śródlekcyjne należy prowadzić przy otwartych oknach, bez względu na porę roku.
3. Miejscem ćwiczeń śródlekcyjnych są pomieszczenia, w których odbywają się lekcje.
4. Ćwiczenia śródlekcyjne organizuje i przeprowadza nauczyciel prowadzący zajęcia dydaktyczne w danej klasie. W klasach starszych przeprowadzenie tych ćwiczeń może zlecić uczniowi, który został do tego przegotowany przez nauczyciela wychowania fizycznego.
5. Ćwiczenia śródlekcyjne powinny zawierać proste układy, które pobudzają układy oddechowy i krążenia oraz wprowadzają moment odprężenia psychicznego.
6. Ćwiczenia śródlekcyjne są jedną z form działalności dydaktyczno - wychowawczej szkoły na rzecz podnoszenia stanu zdrowia dzieci i młodzieży. Powinny one być realizowane przy pełnym zaangażowaniu całego grona pedagogicznego.
7. Przy organizacji ćwiczeń śródlekcyjnych należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny, zgodnie z ustaleniami zawartymi w odrębnych przepisach.

1. Siedząc w ławce uczeń wykonuje:
   1 - skłon głowy w przód,
   2 - wyprost,
   3 - skłon głowy w tył,
   4 - wyprost,
   5 - skręt głowy w lewą stronę,
   6 - wyprost,
   7 - skręt głowy w prawą stronę.
2. Postawa zasadnicza:
   1 - wznos RR w bokiem w górę, dłonie na zewnątrz,
   2 - skurcz poziomy RR,
   3 - wyprost RR w bok, dłonie w dół,
   4 - skurcz poziomy RR.
3. Postawa zasadnicza, RR w górze,
   1 - skłon tułowia w przód,
   2 - 3 - rytmiczne pogłębianie skłonu,
   4 - powrót do pozycji wyjściowej.
4. Postawa, dłonie oparte o blat stolika,
   1 - przysiad,
   2 - postawa,
   3 - przysiad,
   4 - postawa.
5. Postawa, RR wzdłuż tułowia,
   1 - wdech - wspięcie na palce wznos RR bokiem w górę,
   2 - wydech - opust RR bokiem w dół.

1. Postawa zasadnicza, RR na biodrach,
   - krążenie głowy w prawą i lewą stronę.
2. Postawa zasadnicza, RR w przód, ugięte w stawie łokciowym pod kątem
   prostym,
   1 - 2 - wyrzut RR w tył,
   3 - 4 - powrót do pozycji wyjściowej.
3. Postawa NN w rozkroku, RR ugięte w stawie łokciowym - ćwiczący trzyma książkę,
   1 - skręt T w prawą stronę,
   2 - powrót do pozycji wyjściowej,
   3 - skręt T w lewą stronę,
   4 - powrót do pozycji wyjściowej.
4. Postawa zasadnicza, zwrot w kierunku krzesła,
   1 - postaw prawą N na krześle,
   2 - powrót do pozycji wyjściowej,
   3 - postaw lewą N na krześle,
   4 - powrót do pozycji wyjściowej.
5. Postawa, NN w lekkim rozkroku, RR swobodnie,
   1 - wdech - wspięcie na palce wznos RR przodem w górę,
   2 - wydech - skłon w przód - syczymy.

1. Pozycja siedząca dłonie na pulpicie,
   1 - skłon w przód dotknięcie brodą pulpitu ławki,
   2 - powrót do pozycji wyjściowej,
   3 - skłon w przód z jednoczesnym skrętem głowy dotknięciem pulpitu prawym policzkiem,
   4 - powrót do pozycji wyjściowej,
   5 - skłon w przód z jednoczesnym skrętem głowy i dotknięciem pulpitu lewym policzkiem,
   6 - powrót do pozycji wyjściowej.
2. Postawa zasadnicza, dłonie na barkach,
   1 - 2 - 3 - 4 - naprzemianstronne krążenia RR w przód,
   1 - 2 - 3 - 4 - naprzemianstronne krążenia RR w tył,
   1 - 2 - 3 - 4 - obustronne krążenia RR w przód z jednoczesnym ugięciem NN w stawach kolanowych,
   1 - 2 - 3 - 4 - obustronne krążenia RR w tył z jednoczesnym ugięciem NN w stawach kolanowych.
3. Postawa NN w rozkroku, dłonie na biodrach,
   1 - 2 - 3 - 4 - krążenia bioder w prawą stronę,
   1 - 2 - 3 - 4 - krążenia bioder w lewą stronę.
4. Postawa NN w lekkim rozkroku,
   1 - wznos N lewej ugiętej w stawie kolanowym do poziomu, dotknięcie prawym łokciem lewego kolana,
   2 - powrót do pozycji wyjściowej,
   3 - wznos N prawej ugiętej w stawie kolanowym do poziomu, dotknięcie lewym łokciem prawego kolana,
   4 - powrót do pozycji wyjściowej.
5. Postawa NN lekkim rozkroku, RR wzdłuż T
   1 - wdech - dłonie na zewnątrz ze ściągnięciem łopatek,
   2 - wydech - powrót do pozycji wyjściowej.

Objaśnienia do ćwiczeń śródlekcyjnych:
NN - nogi,
RR - ramiona,
N - noga,
R - ramię,
T - tułów.

1. Jezierski Ryszard, Chrobocka Ewa: Wychowanie fizyczne w zreformowanej szkole podstawowej - Poradnik dla nauczycieli - Jak programować i planować. Lider, nr 10, 1999 r.
2. Rosiak Stanisława: Metody organizacji ćwiczeń śródlekcyjnych i międzylekcyjnych przerw rekreacyjnych. Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna, nr 4, 1982 r.
3. Skład A.: Zdrowotno wychowawcze funkcje śródlekcyjnego i międzylekcyjnego wypoczynku czynnego. Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna, nr 7, 1973 r.
4. Stanisławska Agnieszka: Przykładowe zestawy ćwiczeń śródlekcyjnych. Lider, nr 11, 1993 r.