Jolanta Gryszpanowicz, Zespół Szkół Dwujęzycznych nr 4 w Warszawie, Polacy bronią języka i ziemi ojczystej, historia,

Jolanta Gryszpanowicz, Zespół Szkół Dwujęzycznych nr 4 w Warszawie

Polacy bronią języka i ziemi ojczystej

Scenariusz lekcji historii w klasie VI

Temat lekcji:
Polacy bronią języka i ziemi ojczystej.

Główne zagadnienia lekcji:

sposoby realizowania polityki wynaradawiania Polaków prowadzonej przez zaborców,
cele polityki germanizacyjnej i rysyfikacyjnej,
strajk dzieci polskich we Wrześni,
próby ratowania tożsamości i bytu narodowego podejmowane przez Polaków,
praca organiczna,
walka o ziemię i polski stan posiadania,
wybitni artyści polscy w XIX wieku i ich rola w utrzymaniu polskości.

Cele lekcji:
Po zakończonych zajęciach uczeń powinien:

umieć wskazać na mapie ziemie polskie pod zaborem Prus, Austrii i Rosji,
prawidłowo operować pojęciami poznanymi na lekcji,
rozumieć w jaki sposób zaborcy starali się wynarodowić Polaków,
rozumieć cele polityki germanizacyjnej i rusyfikacyjnej oraz wyjaśnić dlaczego Polacy podejmowali próby ratowania tożsamości i bytu narodowego,
przedstawić przykłady pracy organicznej,
rozumieć rolę literatury i sztuki w "krzepieniu serc",
umieć dokonać oceny działalności Polaków zmierzającej do utrzymania tradycji, języka i kultury narodowej,
analizować źródła historyczne i na ich podstawie omówić przykłady walki o polskość.

Pojęcia:
germanizacja, rusyfikacja, rugi pruskie, Kulturkampf, Komisja Kolonizacyjna, generał - gubernator, praca organiczna.
Data: 1901.

Metody:
elementy wykładu, rozmowa nauczająca, praca z mapą, praca z tekstem źródłowym, drama - rozmowy w rolach.

Środki dydaktyczne:

mapa ,, Ziemie polskie w XIX w., atlasy,
teksty źródłowe mówiące o strajku we Wrześni,
kaseta z nagraniem "Roty",
gra dydaktyczna "Twórcy kultury i ich dzieła",
podręcznik - Grzegorz Wojciechowski: "Historia i społeczeństwo 6. Człowiek i jego cywilizacja. Poznaję cię historio!" wraz z zeszytem ćwiczeń. Poznań 2001. Wydawnictwo Arka,
reprodukcje obrazów Jana Matejki, Artura Grottgera oraz Wojciecha Kossaka "Rugi pruskie",
"Słownik historii Polski" Warszawa 1973.

Przebieg lekcji:
a) wprowadzenie
Na poprzedniej lekcji nauczyciel prosi uczniów o znalezienie informacji wyjaśniających pojęcia: rusyfikacja, germanizacja, rugi pruskie, Kulturkampf, Komisja Kolonizacyjna, generał gubernator, praca organiczna. Każde pojęcie wyjaśniają 3-4 osoby i przygotowują krótką notatkę.

Lekcję rozpoczynamy zapisaniem tematu i przy wykorzystaniu rozmowy nauczającej przypomnieniem wiadomości związanych z polskimi powstaniami narodowymi, przyczynami ich klęski i represjami, jakie dotknęły uczestników powstania oraz sytuacją w trzech zaborach. Uczniowie wskazują na mapie i nazywają ziemie polskie leżące w zaborze pruskim, rosyjskim i austriackim. Starają się też wywnioskować: jak klęska Polaków w powstaniu styczniowym mogła wpłynąć na zmianę ich postaw w kwestii dalszej walki o zachowanie polskości? (5 minut).

b) rozwinięcie

Nauczyciel w formie krótkiego wykładu omawia sytuację Polaków w trzech zaborach po 1864 roku, ze zwróceniem szczególnej uwagi na metody wynaradawiania oraz rolę kultury w zachowaniu polskości (6 minut).
Uczniowie wyjaśniają całej klasie nowe pojęcia - patrz powyżej (4 minuty).
Następnym elementem lekcji jest gra dydaktyczna "Twórcy kultury i ich dzieła" (5 minut).
Nauczyciel dzieli klasę na grupy, informując, że dziennikarz piszący dla poznańskiego dziennika "Orędownik" pragnie zebrać informacje na temat sytuacji Polaków w Galicji, Kongresówce i Wielkopolsce. Grupy mają przygotować krótkie wypowiedzi, dające możliwość prezentacji każdej osobie. Uczniowie przygotowują się do wypowiedzi na podstawie informacji zapamiętanych z wykładu nauczyciela i uzyskanych z podręcznika. Od nauczyciela otrzymują karteczki z zadaniami:
- Grupa I: zwróćcie uwagę na zmianę nazwy Królestwa Polskiego i cel tego posunięcia, rolę generał gubernatora, represje wobec uczestników powstania (wykorzystajcie reprodukcje obrazów Artura Grottgera), metody polityki rusyfikacyjnej (w tym zakaz mówienia po polsku w urzędach, ograniczanie rozwoju polskiej kultury).
- Grupa II: waszym zadaniem jest zwrócenie uwagi klasie na politykę Bismarcka wobec Polaków, wojnę z kościołem katolickim (Kulturkampf) , rugi pruskie - tekst "Roty", działalność Komisji Kolonizacyjnej, formy przeciwstawiania się germanizacji (tu poruszcie strajk dzieci polskich we Wrześni wykorzystując tekst źródłowy z podręcznika), walkę o ziemię - wóz Drzymały.
- Grupa III: zadaniem waszej grupy jest przypomnienie informacji o sytuacji w Galicji - autonomia galicyjska, język polski w urzędach i szkołach, swobodniejszy rozwój kultury (wykorzystajcie reprodukcje obrazów Matejki, powiedzcie o wydaniu "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie).
- Grupa IV: Wyjaśnijcie klasie, w jaki sposób idee pracy organicznej przekazywali twórcy kultury. Podajcie konkretne przykłady w oparciu o tekst podręcznika.

Uwagi: nauczyciel występuje tu w roli dziennikarza, w trakcie wystąpienia grupy II proponuje wysłuchanie "Roty" (20 minut).

c) posumowanie
Nauczyciel wraz z uczniami tworzą krótką notatkę na temat polityki zaborców wobec Polaków oraz prób ratowania polskości (5 minut).

Praca domowa:
Wypracowanie na temat: "Czy dzieci z Wrześni i Michał Drzymała zasłużyli na miano bohaterów narodowych na równi z powstańcami? Uzasadnij swoją wypowiedź".

Literatura:
1. Janusz Tazbir (redakcja): "Polska na przestrzeni wieków", Warszawa 1995.
2. "Słownik historii Polski", Warszawa 1973.

Scenariusz opracowała Jolanta Gryszpanowicz,
nauczyciel historii i języka niemieckiego w Zespole Szkół Dwujęzycznych nr 4 w Warszawie

Publikacja dodana do Archiwum Internetowego Serwisu Oświatowego AWANS.NET 16 marca 2004 r.

do góry