Beata Rechnio - Kołodziej

Nauczyciel kształcenia zintegrowanego w Szkole Podstawowej nr 2 im. Dąbrówki w Mińsku Mazowieckim

Wkrótce Boże Narodzenie. Pomogę dziewczynce z zapałkami
Scenariusz zajęć dla klasy III szkoły podstawowej, uwzględniający metody rozwijające u uczniów umiejętność niestandardowego rozwiązywania problemów
Temat: Wkrótce Boże Narodzenie. Pomogę dziewczynce z zapałkami.

Czas trwania: 135 minut.

Cel ogólny:
- Rozumienie znaczenia tradycji i zwyczajów związanych ze Świętami Bożego Narodzenia
- Kształtowanie giętkości i oryginalności myślenia
- Motywowanie uczniów do twórczego myślenia
- Uwrażliwienie wychowanków na różne problemy
- Kształtowanie umiejętności wychodzenia poza schematy myślowe
- Kultywowanie atmosfery twórczości na zajęciach
- Pokonywanie przez uczniów przeszkód emocjonalno – motywacyjnych

Cele operacyjne:
Umiejętności możliwe do zdobycia:
- uczeń rozumie rolę tradycji i zwyczajów związanych ze Świętami Bożego Narodzenia
- zna zwyczaje związane ze Świętami Bożego Narodzenia
- potrafi działać w sposób twórczy
- wie, że w wyobraźni wszystko jest możliwe
- zgodnie współdziała w zespole
- poprawnie buduje i zapisuje zdania
- potrafi skonstruować kilkuzdaniową wypowiedź na określony temat
- trafnie formułuje odpowiedzi
- aktywnie uczestniczy w dyskusji
- proponuje niestereotypowe rozwiązania
- potrafi odrzucić schematy, myśli w sposób twórczy
- uważnie słucha innych
- stosuje zdobytą wiedzę w praktyce
- koncentruje się na wykonywanym zadaniu
- przestrzega przyjętych zasad
- działa zgodnie z przyjętym planem

Przebieg zajęć
1. Zabawa powitanka
Dzieci siadają na krzesełkach ustawionych w kręgu lub stają w kołach ułożonych z szarf gimnastycznych. Jedno z dzieci pozostaje bez krzesełka (szarfy) i staje w środku kręgu. Zaczyna powitanie, mówiąc np.:
Witam wszystkich, którzy rano myli zęby. Wszystkie dzieci, których dotyczy ten komunikat, zmieniają miejsca. Osoba witająca również szuka wolnego miejsca. Uczeń, dla którego zabrakło krzesełka (szarfy), staje na środku i wita pozostałych.
Oto przykładowe komunikaty:
Witam wszystkich, którzy...:
- ... mają siostrę
- ... lubią czytać
- ... mają na sobie coś czerwonego
- ... znają alfabet
- ... czekają na wakacje itp.

2. Zabawa twórcza Co to jest?
Do zabawy przygotowujemy ilustrację przedstawiającą choinkę. Pokazujemy uczniom niewielki fragment ilustracji, pozostałą część zakrywając kartką papieru. Dzieci próbują odgadnąć, co przedstawia ilustracja. Nauczyciel stopniowo odkrywa coraz większy fragment obrazka, aż do momentu rozwiązania zagadki. Zabawa jest wstępem do dalszej części zajęć.

3. Gwiazda skojarzeń.
Nauczyciel na tablicy zapisuje hasło główne: Boże Narodzenie.
Uczniowie kolejno (mogą odpowiadać chętne osoby wskazywane przez nauczyciela) podają wszelkie skojarzenia. Pamiętać należy, że po pierwszej fazie ogromnej liczby pomysłów następuje cofnięcie, stagnacja. Wtedy należy zapewnić dzieciom nieco czasu, a zabawa ponownie zacznie się rozwijać.
Skojarzenia możemy zapisywać na tablicy, wokół hasła głównego.
Być może niektóre skojarzenia zaskoczą nas. Nie należy wówczas prosić o uzasadnienie, ponieważ skojarzenia wynikają również z przeżyć i doświadczeń, które nie zawsze są przyjemne.
Oto przykładowa Gwiazda skojarzeń:

4. Rozmowa na temat Świąt Bożego Narodzenia.
Na podstawie doświadczeń, wizyty w izbie regionalnej i ilustracji, uczniowie wypowiadają się na temat Świąt Bożego Narodzenia, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zwyczaje, tradycje i obrzędy oraz ich znaczenie dla ludzi.

5. Praca z całą grupą.
Nauczyciel przypina na tablicy kartki, na których zapisano nazwy obrzędów, tradycji, potraw itd. związanych z różnymi świętami. Uczniowie podchodzą do tablicy i przy haśle Boże Narodzenie umieszczają odpowiednie kartki.
Oto przykładowy zestaw:

Jeśli czas pozwoli, warto omówić zwyczaje, które zostały uwzględnione na kartkach, a wiążą się z innymi świętami.

6. Zabawa rozwijająca myślenie twórcze.
Nauczyciel zadaje pytanie: Co może być świąteczne? Zadanie polega na wygenerowaniu przez uczniów jak największej liczby pomysłów, w myśl zasady: Ilość rodzi jakość.
W tym przypadku również należy pamiętać, że po pierwszej fazie ogromnej liczby pomysłów następuje stagnacja. Wtedy należy zapewnić dzieciom nieco czasu, a zabawa ponownie zacznie się rozwijać. Oczywiście tempo i liczba pomysłów zależna jest także od stopnia wdrożenia dzieci do zadań tego rodzaju.
W tym miejscu przytoczę przykładowe odpowiedzi:
- ubranie
- strój
- atmosfera
- wygląd
- dzień
- nastrój
- stół
- kartka
- program
- okres
- czas
- prezent
- życzenia
- stroik
- jajko
- zajączek
- wystrój
- goście
- obrus
- ozdoby
- potrawy
- obiad
- barszcz
- karp
- wystawa
- akademia
- spotkanie
- porządki
- zakupy
- przygotowania
- plany
- tradycje
- zwyczaje
- upominki
- wizyta
- garnitur

7. Przerwa śródlekcyjna.
Zabawę wykorzystujemy w sytuacji, kiedy zauważalne jest zmęczenie dzieci, potrzeba ruchu itp. Może się okazać, że ćwiczenia ruchowe wcale nie są potrzebne podczas danej jednostki lekcyjnej. Wówczas nie należy wprowadzać ich w sposób sztuczny, gdyż zdekoncentruje to dzieci i negatywnie wpłynie na tok zajęć.
Uczniowie wstają z ławek, jeśli to możliwe, gromadzą się w wybranym miejscu sali. Jeden z uczniów wypowiada zdanie: Kacper mówi wam: klaśnijcie w dłonie (zróbcie przysiad, podskoczcie, podnieście prawą rękę itp.). Dzieci wykonują polecenie. Jeśli któreś z poleceń nie zostanie poprzedzone magicznym zaklęciem Kacper mówi wam – dzieci nie wykonują polecenia. Zabawa powinna trwać nie dłużej niż 2- 3 minuty.

8. Baśń Dziewczynka z zapałkami.
Uczniowie słuchają treści baśni wzorowo czytanej przez nauczyciela lub odtwarzanej z płyty CD. Po wysłuchaniu następuje rozmowa, podczas której omawiamy:
- nastrój, w jaki wprowadziła nas baśń
- główną postać baśni, jaj wygląd, marzenia
- postępowanie innych postaci występujących w baśni
Zachęcamy uczniów do dyskusji na temat zachowań ludzi, które doprowadziły do śmierci dziewczynki. Warto również wspólnie zastanowić się nad tym, jak inaczej mogła się skończyć ta historia. Dyskusja stanie się inspiracją do kolejnego zadania.

9. Praca indywidualna.
Uczniowie konstruują kilkuzdaniową wypowiedź, która stanowi kontynuację zdania zapisanego na tablicy: Gdybym spotkał dziewczynkę z zapałkami...
Po zakończeniu pracy chętni uczniowie odczytują swoje wypowiedzi.

10. Szykujemy świąteczny stół.
Nauczyciel nawiązuje do rozmowy o tradycjach Świąt Bożego Narodzenia, a następnie dokonuje podziału uczniów na grupy.
Można to zrobić na kilka sposobów:
Uczniowie samodzielnie dobierają się w zespoły – nauczyciel musi zwrócić uwagę na skład poszczególnych grup. Jeśli okaże się, że jedne stanowią uczniowie kreatywni, chętni do pracy, zaś inne dzieci nieśmiałe, niechętnie podejmujące wysiłek, to znak, iż niezbędna jest interwencja nauczyciela, a sam sposób podziału na grupy nie powinien być stosowany zbyt często.
Rozdawanie cukierków – przygotowujemy cukierki ( tyle, ilu jest uczniów). Słodycze powinny być w różnokolorowych papierkach, np. w 5 barwach. Dzieci częstują się kolejno, jednocześnie z kolorem cukierka wybierając zespół, w którym będą pracowały. Oczywiście o skutkach wyboru informujemy uczniów dopiero po rozdaniu cukierków, w przeciwnym razie nie osiągniemy zamierzonego celu.
Odliczanie do 5 ( jeśli zamierzamy utworzyć5 zespołów) – uczniowie siedząc w kręgu, odliczają do 5. Zespoły można w tym przypadku utworzyć na dwa sposoby:
- Jedynki to jeden zespół, dwójki – kolejny itd.
- Zespoły tworzą kolejne piątki uczestników ( 1, 2, 3, 4, 5 – pierwszy zespół itd.).
Przyporządkowanie dziecku nazwy lub imienia – uczniowie siedzą w kręgu, nauczyciel podchodząc do każdego, nadaje mu imię będące nazwą np. koloru. Zespoły i w tym przypadku można skonstruować dwojako:
- Grupy utworzą takie same kolory.
- Grupy będą się składały z różnych kolorów.
Jest to sposób wygodny, możliwy do modyfikacji zależnie od realizowanych zadań. Pozwala na szybkie emocjonalne zaangażowanie się uczniów w wykonywaną pracę, co znacząco wpływa na jej tempo i efekty.
Losowanie obrazków – uczniowie losują odwrócone obrazki, których treść może być związana tematycznie z zajęciami. Dzieci posiadające jednakowe obrazki tworzą zespół.
Każdy zespół otrzymuje arkusz papieru pakowego, na którym zostanie wykonany rysunek przedstawiający stół wigilijny. Na papierze, jak na stole, dzieci „ustawiają” potrawy rysując je. Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów omawiają rysunki.

11. Zakończenie zajęć.
Zajęcia kończymy rundką. Każdy z uczniów kończy zdanie: Podczas zajęć... . Wypowiedzi mogą dotyczyć zarówno zdobytych wiadomości, jak i przeżyć, dlatego w tym przypadku odradzam ograniczanie wypowiedzi np. poprzez odniesienie się wyłącznie do zdobytej wiedzy.

Dodatkowe ćwiczenia:
personifikacja – uczniowie nadają cechy ludzkie choince
zagadki:
- O tym drzewku wiele mówić wam nie będę.
Pod jego gałązkami zaśpiewacie kolędę. (choinka)

- Wędruje tędy i owędy, roznosi życzenia, kolędy.
O choinkach dla dzieci pamięta, o prezentach,
o głodnych zwierzętach. (grudzień)

- Co to za kochany święty, co przynosi nam prezenty?
Kiedy gwiazdka już zaświeci, on obdarza wszystkie dzieci. (Mikołaj)

- Już słychać kolędy.
Drzewka pachną wokół….
Pora na kolację, najważniejszą w roku. (Wigilia)

- Przyszła do nas z lasu.
   Teraz jest zielona,
   lecz gdy przyjdą święta,
   będzie wystrojona. (choinka)

łańcuch skojarzeń
Nauczyciel wymienia słowo związane z Bożym Narodzeniem. Wyznaczony uczeń podaje swoje skojarzenie. Następny podaje skojarzenie do wyrazu zaproponowanego przez poprzednika itd. Kolejne skojarzenia nie muszą się wiązać z Bożym Narodzeniem (tak jest jedynie w przypadku gwiazdy skojarzeń).
Oto przykładowy łańcuch skojarzeń:
choinka - drzewko – las – jagoda – sok – butelka – woda – deszcz – kałuża – błoto itd.
Jeśli to zadanie będzie wykonywane indywidualnie – uczniowie zapisują kolejne skojarzenia na kartce.