Bez niedomówień...

• ZMIANA TOLERANCJI NA ALKOHOL. Podwyższenie tolerancji ujawnia się, gdy wypicie tej samej ilości co kiedyś powoduje słabsze niż poprzednio efekty - żeby uzyskać ten sam efekt co poprzednio trzeba wypić więcej niż kiedyś.
• OBJAWY ABSTYNENCYJNE. Gdy człowiek przerywa dłuższe picie lub zmniejsza ilość wypitego alkoholu pojawiają się dolegliwości fizyczne i psychiczne.
• SUBIEKTYWNE POCZUCIE ŁAKNIENIA ALKOHOLU, "GŁÓD ALKOHOLU". W miarę upływu czasu pojawia się przymus picia połączony z paniką i obawą, że się nie wytrzyma długo bez alkoholu.
• KONCENTRACJA ŻYCIA WOKÓŁ PICIA. Obecność alkoholu w życiu codziennym staje się czymś bardzo ważnym, dużo uwagi i zabiegów jest skoncentrowanych wokół okazji do wypicia i dostępności alkoholu.
• UTRATA KONTROLI NAD PICIEM. Po wypiciu pierwszej porcji alkoholu pojawia się niemożność skutecznego decydowania o ilości wypijanego alkoholu i o momencie przerwania picia.
• ZABURZENIA PAMIĘCI I ŚWIADOMOŚCI. Po wypiciu pojawiają się "dziury pamięciowe", fragmenty wydarzeń znikają z pamięci, coraz więcej rzeczy dzieje się poza świadomością osoby uzależnionej.
• NAWROTY PICIA PO PRÓBACH UTRZYMANIA OKRESOWEJ ABSTYNENCJI. Próby udowodnienia sobie i innym, że potrafi się zapanować nad piciem przynoszą niepowodzenie.

• uświadomienie im, że rodzic nadużywający alkoholu jest osobą chorą a dziecko nie jest zdolne do wyleczenia go z tej choroby i nie jest za nią odpowiedzialne;
• nauczenie ich pozytywnego stosunku do samego siebie, zadbania o siebie, umiejętności odpoczywania i zabawy;
• nauczenie ich wyrażania swoich uczuć i potrzeb, proszenia o pomoc i przyjmowania ją od innych, dzielenia się z innymi swoimi problemami, budowania zaufania.

• Niepowodzenia w szkole i wagary;
• Nadpobudliwość psychoruchowa;
• Zaburzenia koncentracji;
• Zaburzenia rozwoju fizycznego (np. waga i wzrost poniżej normy);
• Brak pewności siebie, wycofywanie się, izolowanie się od kolegów;
• Zaniedbany wygląd (np. brudny i niestosowny ubiór, brak czystości osobistej);
• Regularne dolegliwości psychosomatyczne (np. bóle brzucha lub głowy, zmęczenie);
• Niechęć do ujawniania informacji o sytuacji rodzinnej;
• Zachowania destrukcyjne i autodestrukcyjne;
• Agresywność lub apatyczność, nadmierna "ostrożność", kłamliwość;
• Zachowania kryminogenne (np. kradzieże, wybryki chuligańskie);
• Nadużywanie alkoholu, zażywanie narkotyków.

• Poczucie winy. Dziecko uważa, że to ono jest główną przyczyną nadużywania alkoholu przez ojca lub matkę.
• Lęk. Dziecku towarzyszy stała obawa o sytuację w domu. Martwi się, że pijący rodzic zachoruje lub ulegnie wypadkowi. Boi się, że między rodzicami dojdzie do awantur, bijatyki, użycia przemocy.
• Poczucie wstydu. Dziecko odbiera od rodziców sygnały, że w domu dzieje się coś złego, o czym nikt nie powinien się dowiedzieć. W związku z tym nie zaprasza do siebie kolegów, obawia się prosić kogokolwiek o pomoc. Utrzymuje w tajemnicy picie rodziców, wstydzi się, ma poczucie, że jest gorsze.
• Powierzchowność więzi międzyludzkich. Dziecko wielokrotnie skrzywdzone przez pijących rodziców nie ufa nikomu i nie potrafi nawiązać bliższych kontaktów. Dlatego też często izoluje się od kolegów w szkole, nie ma przyjaciół. Otaczający świat wydaje mu się wrogi i obcy.
• Dezorientacja. Dziecko nie rozumie reakcji rodziców, ponieważ alkoholicy podlegają częstym i gwałtownym wahaniom nastroju. Rodzice od okazywania miłości łatwo przechodzą do wyrażania nienawiści, niezależnie od tego, jak w danej chwili postępuje dziecko. W domu nie jest przestrzegany porządek dnia, nie ma ustalonej pory posiłków, spoczynku itp.
• Gniew. Dziecko ma pretensje zarówno do rodzica, który pije, jak i do niepijącego (np. kieruje swój gniew przeciwko pijanemu ojcu, gdy ten się awanturuje i przeciwko trzeźwej matce, ponieważ nie może liczyć na jej wsparcie i ochronę). Często dzieci z rodzin alkoholików swój gniew i agresję stosują wobec innych kolegów.
• Depresja. Dziecko czuje się samotne i bezradne, nie żywi nadziei na zmianę sytuacji. Ukrywając swoje uczucia częściej zapada na różne choroby.

• DOPASOWAĆ SIĘ DO GRUPY. Gdy dzieci wchodzą w wiek poszukiwania związków poza domem, najważniejszym dla nich jest przynależność do jakiejś grupy rówieśniczej. Wtedy gotowi są niemal na wszystko, by nie zostać odepchniętym.
• POCZUĆ SIĘ DOROSŁYM. Dzieci wchodzące w wiek dojrzewania kształtują swoje postawy wobec picia, palenia i narkotyków. Wskutek nacisków rówieśników, obserwacji zachowań dorosłych i zachęcających informacji płynących z mediów, zmieniają swój negatywny stosunek do alkoholu, który np. w filmach kojarzy się z dorosłością, przygodą, męskością i luzem. W domach, gdzie rodzice dużo piją, dzieci częściej i wcześniej aprobują alkohol.
• BYĆ "SPOKO" I NA LUZIE. Młodzi piją, bo chcą się pozbyć napięcia i niepewności, bo chcą swobodniej poczuć się w towarzystwie, zwłaszcza wobec osób przeciwnej płci.
• ZAPOMNIEĆ O KŁOPOTACH. Niektórzy ludzie zwłaszcza młodzi, myślą, że alkohol poprawia im samopoczucie albo pozwoli zapomnieć o kłopotach. Wtedy należy ich przekonywać, że trudności nie należy przeżywać w samotności tylko poprosić kogoś o pomoc (i to jest oznaką siły a nie słabości).
• PRZESTAĆ BYĆ NIEŚMIAŁYM. Wszyscy młodzi ludzie przechodzą przez bolesne okresy niepewności, wstydu, nieśmiałości i czasem nie są w stanie z tą trudnością sobie poradzić.
• SPRAWDZIĆ, JAK TO JEST. Alkohol otoczony jest wieloma mitami, na temat jego działania krążą dwuznaczne a czasem fantastyczne informacje. Zwykła ciekawość jest częstym motywem eksperymentowania z piciem alkoholu.
• ZŁAMAĆ ZAKAZ. Niektóre nastolatki piją dlatego, że nie wolno tego robić - chcą sprawdzić jak to jest złamać silny zakaz.
• DOBRZE SIĘ BAWIĆ. Brak alternatywnych wzorów zabawy i spędzania wolnego czasu sprawia, że wielu młodych ludzi nie potrafi wyobrazić sobie dobrej zabawy bez alkoholu.

• Problemy w szkole z nauką i zachowaniem;
• Wyraźny spadek zainteresowania zajęciami, które poprzednio były dla dziecka atrakcyjne;
• Zwiększenie poziomu frustracji, stresu i rozdrażnienia;
• Częste zmiany nastroju;
• Zmiany zwyczajów związanych z jedzeniem i zasypianiem;
• Zaniedbywanie wyglądu i stroju;
• Zapach alkoholu;
• Zwiększenie potrzeb finansowych i ukrywanie sposobu wydatkowania "kieszonkowego". Znikanie drobnych sum pieniędzy z domu lub nie oddawanie reszty z zakupów zlecanych przez rodziców;
• Izolowanie się od kontaktów rodzinnych i skrywanie szczegółów dotyczących życia poza domem;
• Nawiązywanie podejrzanych znajomości;
• Reagowanie rozdrażnieniem na próby uzyskania przez rodziców informacji o tych kontaktach.

• ROZMAWIAJ Z DZIECKIEM O ALKOHOLU I NARKOTYKACH. Dziecko powinno otrzymać od dorosłych obiektywne informacje na temat działania alkoholu oraz mechanizmu uzależnienia się. Należy sprawdzić, czy rozumie niebezpieczeństwa i problemy z tym związane.
• NAUCZ SIĘ WYSŁUCHIWAĆ SWOJE DZIECKO. Dorosły musi umieć słuchać i wiedzieć, kiedy dziecko tego potrzebuje. Mówienie to tylko połowa sukcesu!
• POMÓŻ DZIECKU DOBRZE CZUĆ SIĘ ZE SOBĄ. W odpowiednich momentach należy chwalić dziecko, okazywać mu swój podziw i aprobatę, brać pod uwagę jego opinie i decyzje. Dla nastolatków ważne jest, gdy wiedzą, że rodzice im ufają, wierzą w ich wartość, doceniają ich umiejętności, liczą się z ich zdaniem.
• POMÓŻ DZIECKU ZBUDOWAĆ JASNY SYSTEM WARTOŚCI. Silny system wartości, jasne poczucie, co jest dobre a co złe pozwoli dziecku na odważne podejmowanie decyzji na podstawie własnego zdania a nie presji kolegów.
• BĄDŹ DOBRYM MODELEM I PRZYKŁADEM. Dzieci dobrze znają obyczaje i postawy swoich rodziców - ich nie da się łatwo oszukać!
• POMÓŻ DZIECKU RADZIĆ SOBIE W SYTUACJACH NACISKU ZE STRONY KOLEGÓW. Zwłaszcza dzieci, które uczono, że należy być miłym i sympatycznym, mogą mieć problemy w opieraniu się naciskom otoczenia. Kłopoty z podejmowaniem niepopularnych decyzji będą miały te dzieci, dla których rówieśnicy są podstawowym punktem oparcia i odniesienia.
• USTAL JASNE ZASADY DOTYCZĄCE ALKOHOLU I NARKOTYKÓW. Obowiązując domu zasady postępowania powinny być jasne i spójne. Dziecko musi wiedzieć że nie wolno mu pić, palić, zażywać narkotyków oraz robić innych rzeczy, na które rodzic się nie zgadza. Musi dobrze znać konsekwencje łamania tych reguł. Konsekwencje te powinny być dostosowane do wieku oraz wrażliwości dziecka i nie mogą naruszać jego godności.
• ZACHĘCAJ DZIECKO DO RZECZY ZDROWYCH I TWÓRCZYCH. Należy zachęcać dziecko do sportu, jakiegoś hobby, zajęć pozaszkolnych - czegokolwiek, co może mu sprawić frajdę. Najlepiej jeśli dorosły czasem też będziesz coś robił z nim.
• POROZMAWIAJ Z RODZICAMI INNYCH DZIECI. Wszyscy przechodzą przez to samo. Rozmowa z rodzicami innych dzieci z otoczenia jest dobrą okazją do wymiany doświadczeń. Gdy dziecko wybiera się na prywatkę, należy upewnić się, że jest to właściwe miejsce dla niego.
• WIEDZ, JAK POSTĘPOWAĆ, GDY COŚ PODEJRZEWASZ. Powinno się nauczyć rozpoznawać sygnały ostrzegawcze świadczące o tym, że dziecko zaczęło "eksperymenty". Należy zdobyć informacje o tym do kogo można zwrócić się o pomoc w sytuacji kryzysowej.

• w szkole (wychowawca, dyrektor, pedagog);
• w poradniach specjalistycznych (np. poradni psychologiczno-pedagogicznej);
• pod nr 0-800 14 00 68 - jest to pomarańczowa linia, która pomaga rodzicom, których dzieci piją;
• pod nr 0-800-20002 - jest to ogólnopolskie pogotowie dla ofiar przemocy w rodzinie;
• w Komisji ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

• Drugi Elementarz, czyli Program Siedmiu Kroków.
• NOE, cz. I i II.

• Browne K., Herbert M.: "Zapobieganie przemocy w rodzinie".
• Habrat B.: "Organizm w niebezpieczeństwie".
• Mellibruda J.: "Tajemnice ETOH".
• "Nasze dzieci i alkohol. Poradnik dla rodziców".
• "O problemach dzieciństwa i dorastania. Bez niedomówień do rodziców".
• Pacewicz A.: "Jak pomóc dziecku nie pić".
• Robinson B. E.: "Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholików".

• Alkohol. Droga donikąd.
• Alkohol i narkotyki. Pomyśl, zanim będzie za późno.
• Asertywność. Sztuka bycia sobą.

Iwona Kolaniak - Bez niedomówień... Alkohol. publikacje nauczycieli, AWANS.NET.