Praca jako wartość

Program wychowawczy

„Praca wyróżnia człowieka wśród reszty stworzeń
- tylko człowiek jest do niej zdolny i tylko człowiek ją wykonuje,
wypełniając równocześnie pracą swoje bytowanie na ziemi.”
Jan Paweł II

FAZA WSTĘPNEJ IDENTYFIKACJI
1. Identyfikacja objawu
Gwałtowne i radykalne przemiany ustroju ekonomicznego w kraju (prywatyzacja, bankructwa, bezrobocie...) są ważnym zespołem problemów, które niosą ze sobą różnego rodzaju niebezpieczeństwa, wpływające na sposób i zakres ogólnego funkcjonowania i zachowania ludzi dorosłych i dzieci. Szczególnie bezrobocie burzy klimat życia rodzinnego i zagraża bezpieczeństwu egzystencjalnemu. Również nadmiar pracy (pracoholizm), przyjmowanie wartości pracy wyłącznie jako środka na zdobywanie pieniędzy sprawia, że dziecko „odchodzi” na plan dalszy.

2. Werbalizacja problemu
Na stosunek rodzice - dzieci wpływa negatywnie niemożność zaspokojenia oczekiwań ze strony dzieci. Zła sytuacja materialna rodziny okazuje się stresująca dla dzieci. Ich pozycja w szkole i środowisku rówieśniczym ulega pogorszeniu. Przejawia się to w różnych formach i stanowi poważne sygnały o degradującym wpływie bezrobocia na pozycję społeczną rodziny. Główny problem badawczy omawianego programu wychowawczego zawarty został w pytaniu: jaki wpływ ma bezrobocie w rodzinie na funkcjonowanie dziecka w roli ucznia?

3. Teoretyczna perspektywa rozumienia problemu
Praca, jakkolwiek by jej nie rozumieć, stanowi istotny element ludzkiego życia. Ma szczególne znaczenie w życiu człowieka, gdyż określa miejsce jednostki w hierarchii społecznej, jest podstawowym warunkiem założenia własnej rodziny, ponieważ zabezpiecza egzystencję, daje radość oraz niezależność osobistą. Jednakże trzeba w pracy zachować pewien umiar, gdyż nerwowa gonitwa i przemęczenie niszczy człowieka i jego rodzinę.

Istotnym elementem rzeczywistości ekonomicznej i społecznej w kraju stało się zjawisko bezrobocia. Wynikające z braku pracy złe warunki życia i izolacja społeczna prowadzą w konsekwencji do poważnych zmian w psychice człowieka. Wielu bezrobotnych oraz ich rodziny nie mają żadnej nadziei na przyszłość, ani też wystarczających środków do życia. Długotrwałe bezrobocie powoduje poważne zmiany w psychice (głównie młodzieży), sprzyja frustracji, wywołuje apatię lub agresję, hamuje rozwój osobowości i odbiera poczucie godności.

Przymusowa bezczynność, nieregularny tryb życia wywołuje zachowania nietypowe, często patologiczne takie jak chociażby: alkoholizm, złodziejstwo, prostytucja. Skrajne przypadki mogą prowadzić do autodestrukcji w postaci prób samobójczych.

Bezrobocie bądź zła sytuacja materialna może wpływać na osiągnięcia i niepowodzenia szkolne uczniów, na ich aspiracje zawodowe i wybór dalszego kierunku kształcenia, bądź podjęcia w przyszłości odpowiedniej pracy. Nauka dzieci pociąga za sobą koszty, nadmiernie obciążając budżet rodziny. Koszty podręczników, przyborów szkolnych, dojazdy, składki, „szpan” wśród młodzieży (firmowe ciuchy, markowy sprzęt itp.) są dużymi wydatkami i niejednokrotnie stają się podstawą do rezygnacji z dalszej edukacji. Zła sytuacja materialna w rodzinie może wpływać również na stan zdrowia dzieci z tych rodzin, które muszą przezwyciężać wiele trudności. Pojawiają się tu problemy w zakresie stosunków wewnątrz rodzinnych. Wzrasta częstotliwość konfliktów między małżonkami, pojawiają się kłótnie, których świadkami są dzieci. Niewątpliwie sytuacje takie, jak i te w których rodzice nadmiernie oddają się pracy wpływają na rozwój psychiczny dzieci i ich prawidłowe funkcjonowanie.

FAZA DIAGNOZY
4. Identyfikacja populacji badawczej
Próbą badawczą należy objąć uczniów jednej klasy i ich rodziców. W celu głębszego poznania problemu badaniem można objąć tą samą populację (po dokonaniu stosownych zmian w metodach badawczych) po upływie określonego czasu np. 2 - 3 lat.

5. Dobór metod badawczych
Do oceny aspektów związanych z określeniem pracy jako wartości można wykorzystać załączone ankiety dla ucznia i rodzica.

6. Realizacja procedury badawczej
Procedura badawcza powinna być zrealizowana przez wychowawcę w danej klasie (polecane dla szkół średnich), w terminie przez niego wybranym. Wyniki przeprowadzonej procedury powinny pozwolić wychowawcy na lepsze poznanie swoich wychowanków, a tym samym ułatwić proces wspierania ich w kłopotach i trudnościach.

7. Analiza wyników badań
Zebrane dane ankietowe należy pogrupować, opisać je i sformułować wniosek ogólny na temat omawianego problemu. Należy przy tym zachęcić respondentów do szczerych odpowiedzi, gdyż szczególnie ludzie bezrobotni niechętnie mówią o swoich problemach, a wręcz mogą je ukrywać przed obcymi osobami.

8. Werbalizacja zaleceń do programu
Analiza uzyskanych badań powinna pozwolić na sformułowanie ogólnych zaleceń do programu. Zebrane dane mogą stanowić podstawę do rozwinięcia innych problemów z pracą np.:

• jak pracować?
• jak zarabiać własne pieniądze?
• jak odpoczywać po pracy?

FAZA KONCEPTUALIZACJI PROGRAMU
9. Określenie celu programu
Celem programu jest dokonanie analizy wpływu bezrobocia i niskiego statusu materialnego w rodzinie na funkcjonowanie dziecka w roli ucznia. Po dogłębnym zbadaniu problemu i przeprowadzeniu stosownych zajęć program ten powinien ułatwić uczniom zrozumienie zjawisk powiązanych z pracą.

1. Dostarczenie młodzieży informacji o roli pracy w życiu człowieka jako niezwykle ważnego czynnika w jego rozwoju.
2. Towarzyszenie młodzieży i wsparcie w radzeniu sobie z pojawiającymi się trudnościami.
3. Nawiązywanie bliskich kontaktów wychowawcy z rodzicami.
4. Stworzenie młodzieży przeżywającej ostre stany kryzysowe warunków do bezpiecznego korzystania z profesjonalnego wsparcia.
5. Kształtowanie wizji przyszłości dziecka w odniesieniu do panujących warunków i zjawisk społeczno - ekonomicznych występujących w kraju.

11. Określenie struktury i zawartości programu
Dla zrealizowania powyższych zadań i osiągnięcia zamierzonego celu konieczne jest podjęcie wieloprofilowych działań adresowanych do trzech grup odbiorców: rodziców, młodzieży, wychowawców. Program realizowany powinien być w okresie wybranym przez wychowawcę. Jednakże wskazane byłoby realizowanie i współdziałanie w tym samym czasie wychowawców z innych klas (np. wszystkich pierwszych), celem porównania i naświetlenia problemu w odniesieniu do społeczności szkolnej.

1. Rozpoznanie problemu w klasie. Jakiej grupy dotyczy? Jaki ma zasięg?
2. Spotkanie z rodzicami w celu wypełnienia ankiety i przedstawienia problemu w ogólnym zarysie
3. W przypadku udziału w programie kilku klas - sesja informacyjna dla wychowawców klasowych celem omówienia i zapoznania się z problemem, jego obszaru działania i skutkach.
4. Warsztat dla wychowawców przeprowadzony przez doradcę zawodowego z urzędu pracy.
5. Warsztat wspomagania dziecka w kryzysie przeznaczony dla rodziców.
6. Cykl zajęć na lekcjach wychowawczych i zajęciach praktycznych np.:
   • Jak widzę swoją przyszłość?
   • Poznaj swój zawód.
   • Praca a odpoczynek.
7. Działania indywidualne i grupowe w celu pozyskania rynku pracy dla nastolatków.

12. Określenie sposobu realizacji programu
Najlepiej aby program realizowany był w drugiej połowie pierwszego roku nauki a jego kontynuacja nastąpiłaby w klasie kończącej. Szczegółowy harmonogram projektu należy ustalić indywidualnie.

13. Określenie strategii ewaluacyjnej
Przeprowadzenie programu powinno zobrazować jak młodzież postrzega pracę i swoje przyszłe życie, jakie wartości są dla niej najważniejsze? Po zrealizowaniu programu w zaproponowanej wersji, należałoby dokonać jego modyfikacji, przystosowując go do specyfiki szkoły z uwzględnieniem napotkanych problemów.

Ankieta dla rodziców
Ankieta dla uczniów
Ankiety mają na celu na uzyskanie informacji o trudnościach ucznia w rodzinie, a tym samym jego funkcjonowaniu w szkole.