|
|
|
Marzena Guzicka - Opis i analiza działań podjętych wobec wychowanki Domu Dziecka w celu podniesienia poziomu jej umiejętności matematycznych. Publikacje nauczycieli, AWANS.NET.
|
|
|
| › strona główna › archiwum › indeks autorów › kontakt |
| Marzena Guzicka, Dom Dziecka nr 9 im. Lidii i Adama Ciołkoszów w Warszawie | |
Opis i analiza działań podjętych wobec wychowanki Domu Dziecka
|
|
|
I. Określenie problemu Drastycznie niski poziom umiejętności i sprawności dokonywania operacji matematycznych (rozwój umysłowy w normie, na poziomie przeciętnym) połączony z wieloletnimi zaniedbaniami edukacyjnymi oraz brakiem motywacji do nauki. Wstępna charakterystyka Dziewczynka lat 12, uczennica V klasy szkoły podstawowej (powtarza klasę); w chwili przybycia do placówki wykonywała jedynie proste działania na liczbach, nie opanowała materiału z zakresu matematyki klas II, III, IV szkoły podstawowej, nie znała zasad mnożenia, dzielenia, pojęcia ułamków dziesiętnych i zwykłych; miała kłopoty ze zrozumieniem zadań tekstowych; słaba grafomotoryka; nie wyrobiony nawyk systematycznego uczenia się, codziennego przygotowywania do zajęć szkolnych, częste zatajanie prac domowych; brak motywacji do nauki, rezygnacja z wysiłku przy niewielkich nawet trudnościach. Przejawy zachowania Dziewczynka niechętnie przystępuje do odrabiania lekcji, robi wszystko, by opóźnić, odwlec moment, w którym rozpocznie pracę nad zadaniami domowymi; często twierdzi, że nie ma zadanych żadnych prac domowych, zgubiła zeszyt, oddała go nauczycielce do sprawdzenia bądź pożyczyła koleżance; buntuje się, zmuszana do systematycznego, codziennego, dłuższego wysiłku; polecenia czyta powoli, ma trudności ze zrozumieniem tekstu; szybko rezygnuje z samodzielnego wykonania zadania, twierdząc, że go nie rozumie, nie jest w stanie poradzić sobie z jego rozwiązaniem - wpada wtedy w histerię, płacze, podnosi głos, rzuca zeszytami, łamie ołówki lub długopisy; pisze niestarannie, nie trzyma linii, niszczy zeszyty i podręczniki, plamiąc je, rysując w nich, drąc; popełnia wiele błędów ortograficznych; nie zna szeregu podstawowych pojęć; przy odrabianiu prac domowych z matematyki liczy często na palcach lub rozmaitych przedmiotach, nie jest w stanie samodzielnie wykonać mnożenia, dzielenia, działań na ułamkach, gdyż nie zna związanych z nimi pojęć ani praw nimi rządzących; ma problemy z koncentracją uwagi, zarówno przy odrabianiu prac domowych jak i podczas lekcji rozprasza ją każdy drobiazg; interesuje się wszystkim dookoła, nie jest w stanie skupić się na wykonywanym zadaniu. II. Przyczyny (Wywiad, diagnoza psychologiczna, analiza dokumentów, obserwacja zachowań dziecka.) Sytuacja rodzinna Dziewczynka pochodzi ze związku nieformalnego, wychowywana przez matkę uzależnioną od alkoholu, prowadzącą nieustabilizowany tryb życia, nawiązującą wiele przygodnych znajomości z mężczyznami. Ojciec, wychowanek domu dziecka, jest recydywistą, przebywa po raz piąty w zakładzie karnym. Nigdy nie podjął stałej pracy. Matka pracowała kilka lat po ukończeniu zasadniczej szkoły handlowej, potem jednak porzuciła pracę. Pochłonęło ją bogate życie towarzyskie. Z dwóch związków konkubinackich urodziło się czworo dzieci - najstarszego syna wychowują dziadkowie ojczyści, starszą siostrę opisywanej dziewczynki dziadkowie macierzyści (ustanowieni rodziną zastępczą), dziewczynkę umieszczono postanowieniem Sądu w placówce opiekuńczo - wychowawczej, ograniczając tym samym matce władzę rodzicielską nad córką. W chwili obecnej matka dziewczynki wychowuje jej malutką siostrę, mieszkając wraz z babką macierzystą dziewczynki, na której utrzymaniu pozostaje. Stan zdrowia dziewczynki Dziecko ogólnie zdrowe, sprawne fizycznie, silne; przeszło większość chorób charakterystycznych dla wieku dziecięcego i wczesnoszkolnego (ospa, różyczka, rzadko zapalenia górnych dróg oddechowych). Atmosfera wychowawcza i historia życia dziecka Oboje rodzice stanowili dla dziewczynki negatywne wzorce wychowawcze; ojciec, często, a w zasadzie ciągle przebywający w zakładach karnych nie uczestniczył w wychowaniu córki; zajmowała się nią niewydolna wychowawczo, mało odpowiedzialna matka; nie wpajała dziecku podstawowych zasad i norm moralnych, nie uczyła odpowiedzialności za swe zachowania, sama dając wiele przykładów nieodpowiedzialności, lekkomyślności; zaniedbywała dziewczynkę, często opuszczając dom rodzinny na długie miesiące; nie kontrolowała postępowania dziecka, często dopuszczała do samowolnego opuszczania przez nie szkoły, nie utrzymywała kontaktów z nauczycielami, nie pomagała dziecku w odrabianiu prac domowych, nie egzekwowała właściwego przygotowania do zajęć szkolnych; dziewczynka często przychodziła do szkoły bez zeszytów i podręczników, w brudnym ubraniu; zaczęła sprawiać trudności wychowawcze, objawiające się m. in. zdecydowaną niechęcią do nauki, uciekaniem się do kłamstw wobec babci macierzystej wychowującej dziewczynkę w czasie nieobecności matki, samowolnym opuszczaniem domu rodzinnego, nawet na noce; babcia macierzysta dziewczynki, w czasie ostatniej nieobecności matki, zwróciła się o pomoc w sprawowaniu opieki nad dzieckiem do babci ojczystej dziewczynki, ta jednak odmówiła i spowodowała umieszczenie jej w pogotowiu opiekuńczym; dziewczynka przebywała tam nieco ponad 9 miesięcy; 30 września 2002 r. stała się wychowanką Domu Dziecka nr 9 w Warszawie i przebywa tutaj do dnia dzisiejszego. Przebieg nauki szkolnej Dziewczynka poszła do szkoły o czasie, co roku otrzymywała promocje; ze zgromadzonych informacji wynika jednak, że od początku kariery szkolnej radziła sobie bardzo słabo; przychodziła do szkoły nieprzygotowana, często bez zeszytów, książek, przyborów szkolnych; zaniedbana, czasami głodna; matka rzadko kontaktowała się ze szkołą, rzadko reagowała na wezwania nauczycieli i ich uwagi; mając na uwadze trudną sytuację rodzinną, fakt wychowywania się w rodzinie dysfunkcyjnej, szkoła pobłażliwie traktowała dziecko, stosowała obniżone wymagania; po przejściu do nowej szkoły, do której została zapisana przez wychowawców domu dziecka szybko okazało się, jak ogromne braki i zaległości ma dziewczynka; nie dało się ich nadrobić ani w okresie półrocznym, w pierwszym semestrze (4 oceny niedostateczne), ani do końca roku szkolnego (jedynka z matematyki, nie zdana poprawka z tego przedmiotu); badania przeprowadzone w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej wykazały, że zaległości dziecka z zakresu wiedzy matematycznej sięgają II klasy szkoły podstawowej, co uniemożliwia jej opanowanie materiału z matematyki w klasie V choćby na poziomie podstawowym; wychowawcy Domu i psycholog wraz z nauczycielami zdecydowali, że dziewczynka musi powtórzyć klasę piątą; po początkowych trudnościach adaptacyjnych w nowej klasie nastąpiła wyraźna poprawa; wzrosła zarówno motywacja do nauki, podniosła się wiara we własne siły, odpowiedzialność i samodzielność, widać wyraźne zaangażowanie w życie klasy; znacznie rzadziej zdarzają się uwagi dotyczące niewłaściwego zachowania na lekcjach czy przerwach, do rzadkości należą uwagi z powodu braku zeszytów, czy nieodrobionej pracy domowej; w odróżnieniu od zeszłego roku dziewczynka skrupulatnie informuje o wszystkich wydarzeniach z życia szkolnego, zarówno sukcesach jak i niepowodzeniach. Zaczęła pracować w znacznej mierze samodzielnie, stara się doprowadzić pracę do końca, o problemach informuje wychowawcę, prosi o pomoc w ich rozwiązaniu; nie protestuje przeciwko wytężonej pracy, nauce poświęca kilka godzin dziennie. Systematycznie uczęszcza na zajęcia matematyczne do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej. Wyniki badań psychologicznych Stwierdzono rozwój umysłowy w normie, na poziomie przeciętnym, z niewielką przewagą inteligencji praktycznej - przy drastycznie niskim wyniku testu badającego umiejętności i sprawność dokonywania operacji matematycznych, sugerujących zahamowanie postępów w tym zakresie już na etapie nauczania początkowego; dobre myślenie logiczne i umiejętność rozumowania pojęciowego, definiowania, dobra spostrzegawczość i sprawne funkcjonowanie analizatora wzrokowego, słabsza pamięć słuchowa; trudności z koordynacją wzrokowo - ruchową; lateralizacja skrzyżowana (lewooczna, praworęczna); nieco słabsza - relatywnie - ogólna zdolność koncentracji uwagi na zadaniach; słabo uwewnętrznione normy i zasady społeczne na skutek zaniedbań środowiskowych w przebiegu procesu socjalizacji dziecka. III. Znaczenie problemu dla dziecka i społeczności Ogromne zaniedbania środowiskowe, braki we wszystkich dziedzinach wiedzy, szczególnie zaś z matematyki połączone z bardzo niską motywacją do nauki, brakiem nawyku systematycznego przygotowywania się do zajęć szkolnych, słaba zdolność koncentracji, skupienia się na zadaniu, skłonność do rezygnacji z wysiłków na rzecz uporania się z problemem stanowiły zagrożenie dla prawidłowego przebiegu kariery szkolnej; nakładające się na problemy edukacyjne niewłaściwe zachowanie na terenie szkoły sprawiały, że z każdym dniem rosły nasze obawy co do osiągnięcia powodzenia szkolnego przez dziewczynkę; prawidłowy rozwój intelektualny, osiągnięcie adekwatnego do wieku i możliwości intelektualnych poziomu wiedzy i wykształcenia ma dla wychowanków domów dziecka kolosalne znaczenie; bez przesady można powiedzieć, że stanowi kluczowe zagadnienie w myśleniu o przyszłości tych dzieci; dodaje im pewności siebie, wiary we własne możliwości, siły, ułatwia poruszanie się we współczesnym świecie, minimalizuje lęk przed nim, daje wreszcie możliwość zdobycia kwalifikacji zawodowych; w omawianym przypadku obawiałam się, iż dziewczynka stanie się jednym z tych wychowanków, którzy nie znajdują w sobie motywacji do pokonywania trudności szkolnych, a potem życiowych, że popadnie w marazm, abnegację, będzie prezentowała postawę uzależnienia opiekuńczego, co może przekształcić się w okresie dorosłości w uzależnienie od pomocy państwa; ponieważ zjawisko niemalże całkowitego braku motywacji do nauki, niedoceniania zdobywania wiedzy jako wartości samej w sobie, niewyrobionego nawyku do rzetelnej, uczciwej pracy nad materiałem szkolnym jest wśród nowo przybyłych wychowanków jednym z poważniejszych, trudniejszych do pokonania problemów postanowiłam poświęcić przypadkowi dziewczynki szczególną uwagę; dostrzegałam w niej także wiele zalet, pozytywnych skłonności, otwartość i szczerość, ciekawość świata; uznałam, że w oparciu o mocne strony dziewczynki, przy opracowaniu jasnego planu pracy indywidualnej i konsekwentnej jego realizacji, uda się zespołowi wychowawczemu nadrobić - jeżeli nie wszystkie, to przynajmniej większość braków i zaległości, a tym samym stworzyć dziewczynce szansę na osiągnięcie powodzenia szkolnego i rozwoju intelektualnego. IV. Plan działania Dziewczynka została skierowana do domu dziecka w wieku lat 11. Z analizy dokumentów wynikało, że ma za sobą okres życia, w którym opieką nad nią sprawowali niewydolna wychowawczo matka oraz łamiący przepisy prawa ojciec, dostarczający dziecku nieprawidłowych wzorców osobowych. Ich oddziaływania nie przyniosły pozytywnych efektów w postaci prawidłowego funkcjonowania dziecka. Należało zatem przypuszczać, że praca nad nadrobieniem zaniedbań środowiskowych i edukacyjnych będzie wymagała wzmożonych wysiłków. Na podstawie badań psychologicznych, rozmów z matką, informacji zebranych od osób do tej pory pracujących z dzieckiem opracowano indywidualny plan pracy z dzieckiem na pierwszy rok jej pobytu w placówce, następnie na drugi. Oprócz założeń wytyczających kierunki pracy na dany rok wskazano metody, techniki, jakie stosowano w pracy z dzieckiem, sposoby monitorowania jakości podejmowanych działań. Do wymienionych w planach sposobów monitoringu należy dodać prowadzenie Kart pobytu dziecka za lata analogiczne do planów pracy, wnioski z posiedzeń Zespołu ds. okresowej oceny sytuacji dziecka oraz zeszyty kontaktów ze szkołami. W Kartach pobytu dziecka co miesiąc wystawiane są w dziesięciu dziedzinach oceny funkcjonowania dziecka w danym okresie. Stosuje się punktację od 1 do 5. Oceny obejmują takie obszary funkcjonowania dziecka jak: stosunek rodziców (rodziny) do dziecka, jego relacje z rodzicami (rodziną), funkcjonowanie społeczne dziecka w placówce, naukę szkolną, jego funkcjonowanie społeczne poza placówką, samodzielność, umiejętność samoobsługi, funkcjonowanie emocjonalne, stan zdrowia, szczególne potrzeby dziecka oraz znaczące dla niego wydarzenia. Wystawiane oceny zawsze opatrywane są komentarzem. Prowadzenie Karty pozwala na zastanowienie się nad poczynaniami dziecka, wnikliwą analizę jego aktualnej sytuacji, funkcjonowania, prezentowanych postaw. Umożliwia zachowanie ciągłości prowadzonych obserwacji, jest jedną z bardziej skutecznych technik ewaluacyjnych. Zespoły ds. okresowej oceny sytuacji dziecka służą omówieniu bieżącej sytuacji dziecka, zweryfikowaniu skuteczności przedsiębranych wobec niego metod działania, wprowadzeniu koniecznych zmian w planie, programie pracy z nim. Bierze w nich udział zespół wychowawczy sprawujący opiekę nad daną grupą wychowawczą, dyrektor Domu, psycholog, pedagog, pracownik socjalny. Raz na rok do tego grona dołączają pedagogowie szkolni, przedstawiciele Wydziałów Rodzinnych i Nieletnich oraz policji. Zachowaniu ciągłości obserwacji zachowań dziecka oraz stosowanych wobec niego oddziaływań wychowawczych służą również zeszyty kontaktów ze szkołami, w których odnotowuje się terminy wizyt w szkołach, w których uczą się wychowankowie. Informacje zawierają dane dotyczące otrzymywanych ocen, aktywności dziecka podczas zajęć szkolnych, jego zaangażowania w proces zdobywania, utrwalania wiedzy, frekwencji, ale także zachowania dziecka na terenie szkoły, przestrzegania regulaminu szkoły, jakości jego kontaktów z nauczycielami i rówieśnikami. V. Oczekiwania Planując program pracy wychowawczej zakładaliśmy:
Pierwszy rok pracy pozwolił na prawidłowe rozpoznanie problemów dziecka, postawienie diagnozy psychologiczno - pedagogicznej i nakreślenie kierunków pracy wychowawczej. Udało się zainspirować dziewczynkę do podjęcia wysiłków na rzecz podniesienia poziomu wiedzy, choć okazały się one nie wystarczające do wyrównania wszystkich braków i zaległości szkolnych. Dziewczynka powtarza naukę w piątej klasie szkoły podstawowej. Po pokonaniu początkowych trudności adaptacyjnych w nowej klasie, z dużym zapałem przystąpiła do nauki. Systematycznie uczęszcza na zajęcia szkolne, stara się brać w nich aktywny udział. Znacznie rzadziej niż w roku poprzednim zapomina zeszytów przedmiotowych, podręczników, przyborów szkolnych. Dosyć starannie prowadzi notatki, choć czasami niektóre treści lekcji umykają jeszcze jej uwadze. Zapisuje polecenia nauczycieli dotyczące pracy domowej, nie zawsze jednak wykonuje je wystarczające dokładnie. Sytuacje te mają miejsce rzadziej niż poprzednio. Przestrzega czasu wyznaczonego na odrabianie zadań domowych, nie protestuje przeciwko jego przedłużeniu, gdy okazuje się to konieczne. Stara się samodzielnie przygotowywać się do zajęć szkolnych, choć czyni to jeszcze pod kontrolą i nadzorem wychowawcy bądź wolontariuszy, których opieką została otoczona. Sygnalizuje rodzące się problemy, nauczyła się prosić o pomoc w pokonywaniu pojawiających się trudności. Nadal występują problemy z koncentracją uwagi, skupieniem się na zadaniu, z dokładnym wykonaniem pracy. Nadrobiła już wiele zaległości, podniosła nieco poziom umiejętności matematycznych, ale całkowite wyeliminowanie braków w tym zakresie wymaga od niej jeszcze wielu wysiłków, dalszej wytężonej pracy. Zdecydowanie poprawiło się natomiast zachowanie dziewczynki zarówno w szkole jak i na terenie Domu. Nie utrudnia pracy nauczycieli podczas lekcji rozmowami czy spacerami po klasie, w czasie przerw także potrafi zachować spokój. Znacznie rzadziej dochodzi do konfliktów z rówieśnikami. Dziewczynka stara się aktywnie uczestniczyć w życiu klasy, przygotowuje gazetki szkolne, uczestniczy w wielu imprezach klasowych. Tę samą tendencję obserwujemy na terenie grupy wychowawczej. Dziecko znacznie staranniej wykonuje powierzone jej obowiązki, stara się sumiennie wywiązywać z przyjętych na siebie zadań. Stała się bardziej samodzielna w zakresie samoobsługi. Aktywniej uczestniczy w życiu grupy, chętnie bierze udział w dyskusjach na forum grupy, w pracach na jej rzecz. Należy jednak nadal pracować nad umiejętnością poszanowania granic osobistych innych ludzi, zachowania dystansu wobec dorosłych, używaniem właściwego słownictwa wobec rówieśników, okazywaniem im szacunku. Dziewczynka od początku roku szkolnego systematycznie uczęszcza na zajęcia podnoszące poziom wiedzy matematycznej do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej. Bierze udział w kursie komputerowym. Podczas zajęć w bibliotece Domu podnosi umiejętność czytania ze zrozumieniem. VII. Wnioski Konieczna jest kontynuacja pracy nad podtrzymywaniem wszystkich pozytywnych tendencji występujących w postawie dziewczynki. Należy w dalszym ciągu podnosić jej motywację do nauki, aktywizować do nadrabiania braków i zaległości, szczególnie z zakresu matematyki. Służyć temu ma kontynuowanie zajęć z matematyki w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej. Dążyć trzeba do podniesienia zdolności do koncentracji. W dalszym ciągu w pracy z dzieckiem będziemy stosować elementy terapii metodą Dennisona. Należy kontynuować pracę nad internalizowaniem przez dziecko zasad i norm życia społecznego, poprawą jakości kontaktów międzyludzkich. Trzeba wspierać ją w procesie dorastania, łagodzić jego przebieg, zapewniać poczucie bezpieczeństwa i akceptacji. Wskazana są dalsze działania nad wyposażaniem dziewczynki w umiejętności praktyczne, przydatne w samodzielnym życiu. W pracy z dziewczynką należy opierać się na jej mocnych stronach, eksponować zalety, podkreślać osiągnięte już sukcesy, jako że ten kierunek działań przynosi dobre efekty. Dziewczynka będzie promowana do klasy VI. | |
| Publikacja dodana do Archiwum Internetowego Serwisu Oświatowego AWANS.NET 25 maja 2004 r. | do góry |
Copyright © 2004 AWANS.NET
