Komunikacja interpersonalna - to proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą.
Dokonuje się to za pomocą przekazu niewerbalnego i werbalnego. Na każdy składają się mimika (gesty, pozycja ciała), przestrzenne stosunki między komunikującymi się osobami, wysokość i natężenie głosu oraz to, co się mówi.
Przedmiotem umiejętności interpersonalnych nie powinno być sprawne manipulowanie innymi ludźmi, lecz tworzenie (współtworzenie) takich warunków i atmosfery międzyludzkiej, która sprzyja m. in. dobrej komunikacji.
Sposób uczestniczenia w kontaktach międzyludzkich zależy również od aktywnego słuchania. Zasady dobrego aktywnego słuchania można podzielić
na komunikaty:
- niewerbalne - które posłużą przede wszystkim do określania stosunków międzyludzkich, wyrażania emocji i postaw, tj.: otwarta postawa ciała, skierowana na rozmówcę, kontakt wzrokowy, adekwatna mimika, uwaga skierowana na rozmówcę.
Typy ekspresji niewerbalnych:
- wokalika - obejmuje dźwięk naszego głosu oraz inne nielingwistyczne wokalizacje tj. ziewnięcia, chrząknięcia. Na czynniki wokaliczne składają się: barwa głosu, tempo mowy, wysokość, głośność, czas trwania wypowiadania głosek itp.,
- kinetyka - obejmuje szeroki zakres zachowań opartych na ruchu. Obejmuje pozycję i ruchy głowy, kończyn, dłoni, torsu, bioder, jak również ogólną postawę ciała, jej zmiany oraz skierowanie głowy i ramion względem partnera konwersacji,
- mimika - obejmuje wszystkie rodzaje wyrazu twarzy, zarówno wyraźne, jak subtelne, które wytwarzamy manipulując mięśniami twarzy,
- spojrzenie - to sposób w jaki posługujemy się oczami w trakcie konwersacji, w którą stronę patrzymy, jak często nawiązujemy kontakt wzrokowy, czy z rozmówcą patrzymy na siebie wzajemnie,
- dystans fizyczny - zróżnicowanie dystansu między ludźmi jest funkcją ich poziomu bezpośredniego zaangażowania w konwersację,
- dotyk - zachowania dotykowe odpowiadają specyficznym kontekstom i służą do przekazania stronom interakcji całej gamy znaczeń. Zidentyfikowano dwanaście odrębnych znaczeń: podtrzymanie na duchu, uznanie, wspólnota, zainteresowanie lub intencje seksualne, uczucie, żartobliwe uczucie, żartobliwą agresję, zgodę, zwracanie uwagi, zapowiedź odpowiedzi, powitanie i pożegnanie.
- werbalne - zadawanie pytań, odgłosy potwierdzające słuchanie ("aha", "uhu"
"mhm"), parafrazowanie, empatyczne odzwierciedlanie uczuć, klasyfikacja, dzielenie się własnymi uczuciami:
- zadawanie pytań - w czasie zadawania pytań należy unikać pytań tzw. zamkniętych, takich, gdzie udzielamy odpowiedzi "tak" lub "nie". Pytania otwarte zachęcają do rozmowy, zmuszają do myślenia, do kontaktu z własnymi uczuciami. Podczas zadawania pytań pragniemy dotrzeć do wewnętrznego świata drugiej osoby,
- parafraza - rozwijająca i modifikująca treść pierwowzoru, zachowanie podobieństwa, streszczenie, oddanie podstawowego sensu wypowiedzi własnymi słowami, oddanie uczuć (nasycenie ich lub spłycenie), w parafrazowaniu nie należy interpretować tego, co się usłyszało. Parafrazując należy użyć własnych słów, ale oddając klimat mówiącego. Każda parafraza powinna kończyć się pytaniem: Czy tak? Parafraza porządkuje rozumienie odbiorcy, myślenie nadawcy, proponuje nadawcy pewien język, skupia uwagę rozmówcy na temacie, pozwala przyjąć wspólne kryteria, spowalnia rozmowę, wycisza emocje i daje czas na myślenie, chroni przed eskalacją konfliktu, jest wyrażeniem szacunku dla rozmówcy.
- empatia - to zdolność wczuwania się w niepowtarzalny świat współrozmówcy, jest jakby wejściem do wnętrza drugiego człowieka, wcieleniem się w jego subiektywny świat myśli i przeżyć, jest spojrzeniem na życie z perspektywy tej drugiej osoby. Empatia nie oznacza jednak utożsamiania się z drugim człowiekiem, polega na tym, aby się wczuć i wcielić w świat drugiego człowieka, pozostając sobą. Aby pomóc, należy skoncentrować się na uczuciach.
- klasyfikacja - prośba o wyjaśnienie, gdy nie możemy zrozumieć wypowiedzi, albo gdy podczas wypowiedzi pojawia się wiele ubocznych wątków.
Aktywne słuchanie umożliwia mówiącemu poczuć naszą akceptację, świadczy o zrozumieniu, bądź chęci zrozumienia osoby mówiącej. Aktywnemu słuchaniu powinna towarzyszyć właściwa intencja, która skłania do wsłuchiwania się w to, co komunikuje rozmówca. Czasami wsłuchujemy się w to, co mówi drugi człowiek, ze zwykłej grzeczności, z poczucia obowiązku, z ciekawości. W takim kontekście słuchanie zawsze będzie selektywne i oceniające. Wczucie się w myśli i przeżycia drugiego człowieka jest możliwe wówczas, gdy podchodzimy do tego w sposób bezinteresowny, czyli ze względu na niego samego i na jego dobro.
Aktywne słuchanie to również zdolność dystansowania się od własnych sposobów myślenia, przeżywania i reagowania na określone bodźce czy sytuacje, to również dojrzała osobowość, która pozwala na koncentrację na współrozmówcy.
Jednym z aspektów aktywnego słuchania jest różnorodność sposobów myślenia i przeżywania. Istotnym warunkiem aktywnego słuchania jest akceptowanie osoby, którą staramy się zrozumieć, a także jej sposobu myślenia i przeżywania. Akceptacja odrębności myśli i przeżyć oznacza uświadomienie sobie, że to, co mówi o sobie, jest faktem.
Aktywne słuchanie wymaga zdolności do werbalizacji, czyli do wyrażenia własnymi słowami tego, co słuchający zrozumiał z wypowiedzi mówiącego.
Werbalizacja jest sposobem poinformowania współrozmówcy o tym, w jaki sposób słuchający zrozumiał jego wypowiedź i upewnił się, że prawidłowo wczuł się w świat przeżyć drugiego człowieka.
Co pozwala nam słuchać?
- zainteresowanie tematem,
- zrozumiały język,
- ton głosu,
- mowa ciała,
- zgodność werbalna i niewerbalna,
- stworzenie klimatu,
- troska o współrozmówcę,
- komunikat "ja" w stosunku do sytuacji.
Co pozwala nam mówić?
- utrzymany kontakt wzrokowy,
- mowa ciała,
- ton głosu,
- zadawanie pytań dostosowanych do tematu,
- akceptacja,
- dzielenie się sobą, wyrównywanie płaszczyzn,
- kultura osobista,
- miejsce i czas, organizacja przestrzeni,
- ustawienie mebli.
Aktywne słuchanie prowokuje drugą osobę do mówienia subiektywnego, zgodnego z tym jak problem widzi i przeżywa. Niezbędna tu jest atmosfera wzajemnego zaufania.
Aktywne słuchanie pozwala uporządkować informacje, umożliwia mówiącemu samodzielne odszukanie rozwiązania.
Aktywne słuchanie zapobiega wyciąganiu przedwczesnych wniosków na podstawie przypuszczenia. Umożliwia udzielanie niezbędnych rad.
Aktywne słuchanie umożliwia wygadanie się. Przynosi to ulgę i w konsekwencji problem jest łatwiejszy do rozwiązania.
Umiejętne słuchanie jest już formą pomocy. Jest wyrazem zainteresowania drugą osobą. To dana człowiekowi szansa wyrażenia tego, co w danym momencie potrzebuje przekazać.
Tej samej Autorki:
Podmiotowość wychowanka
|
