Dojrzałość szkolna dzieci

Edukacja jest obszarem życia społecznego budzącym ciągłe zainteresowanie, poddawanym ostrej krytyce, ale także wyzwalającym nadzieje, rodzącym rozmaite oczekiwania. Współczesna cywilizacja w znacznej mierze istnieje i przekształca się dzięki edukacji, a jednocześnie wciąż stawia oświacie nowe i chyba coraz trudniejsze zadania. Obserwujemy rozmaite poczynania mające zmieniać oświatę (dotyczy to również placówek przedszkolnych).

Przedszkole ma do wypełnienia zadania wobec dziecka i jego rodziców. Najważniejszym z nich jest jest kształcenie sześciolatków jako przygotowanie do nauki w szkole podstawowej.

Przygotowaniu dzieci do podjęcia nauki w szkole służy realizacja zadań wszystkich dziedzin wychowania, poczynając od grupy najmłodszej, stąd dojrzałość szkolna jest wynikiem pełnej realizacji tych różnorodnych i przenikających się wzajemnie treści. Wspomaganie i wspieranie tego rozwoju następuje w toku zabawy i indywidualnych kontaktów wychowanka z wychowawcą.

Badanie dojrzałości szkolnej przeprowadzam w maju na podstawie kwestionariusza gotowości szkolnej obejmującego siedem bloków tematycznych z zadaniami w zakresie:

• logicznego myślenia,
• spostrzegawczości,
• odwzorowań graficznych,
• znajomości figur geometrycznych,
• umiejętności przeliczania elementów,
• klasyfikowania,
• wymowy i komunikacji słownej.

Każde zadanie w określonym bloku tematycznym jest zaznaczone przez odpowiednie podkreślenie. Do powyższego kwestionariusza dołączony jest arkusz obserwacji zachowania się dziecka, dopełniający jego obraz diagnostyczny. Pozwala to na określenie poziomu gotowości szkolnej dziecka.

Nie wszystkie uwarunkowania, zachowania i postępy w rozwoju dziecka można zbadać i zapisać w formie ankiety lub kwestionariuszy. Dlatego bardzo ważną sprawą jest obserwowanie dziecka podczas pobytu w placówce w sytuacjach problemowych oraz codziennym życiu w społeczności przedszkolnej.

Przekonałam się w ramach wieloletniej praktyki, że duże efekty przynoszą częste kontakty i współpraca z rodzicami. Dzięki temu mogę określić problemy wychowawcze, dydaktyczne i opiekuńcze w grupie.

We wrześniu dzieci w wieku siedmiu lat rozpoczynają systematyczną naukę szkolną. Pójście dziecka do szkoły jest okresem przełomowym w jego życiu, szczególnie wtedy, gdy nie chodziło ono do przedszkola. Dziecko rozpoczynające naukę szkolną powinno być odpowiednio dojrzałe. Nie jest prawdą, że wszystkiego nauczy się w pierwszej klasie, albo dorośnie do zadań, jakie będzie musiało wykonywać. O powodzeniu dziecka w szkole decyduje jego poziom dojrzałości szkolnej.

Rodzice zastanawiają się: Czy moje dziecko poradzi sobie w szkole?

Dziecko dojrzałe do nauki szkolnej to takie, które potrafi sprostać wymaganiom stawianym przez program nauczania i wychowania.

Dojrzałość, to inaczej gotowość do podjęcia nauki szkolnej. Są dzieci osiągające dojrzałość w wieku sześciu, siedmiu lat, i takie, które osiągają dojrzałość znacznie później. Nie wszystkie dzieci rozwijają się jednakowo. Te różnice możemy dostrzec, obserwując zachowanie dzieci. Jedne ładnie wypowiadają się na temat usłyszanego opowiadania, inne robią to niechętnie, wypowiadając się tylko jednym wyrazem lub krótkim zdaniem. Jest także i część dzieci, które nie chcą się wypowiadać, wymagają zachęty, podpowiedzi. Podobne różnice można zaobserwować w umiejętności ubierania się i wiązania sznurowadeł. Niektóre dzieci potrafią poprawnie i samodzielnie się ubrać, zapiąć guziki, zawiązać sznurowadła. Jest też część dzieci, które mają z tym duże problemy.

Dziecko dojrzałe potrafi być samodzielne w grupie, umie nawiązywać kontakty z rówieśnikami, bawić się i rozmawiać z nimi. Jest zaradne w różnych sytuacjach. Na dojrzałość szkolną dziecka składa się jego indywidualne tempo rozwoju, dotychczasowa historia życia. W innej sytuacji jest dziecko, które chodziło do zerówki, inna jest sytuacja dziecka, które do niej nie chodziło lub z powodu choroby miało dużo nieobecności. Więcej wie dziecko, które ma swoje ulubione książki, rodzice dużo z nim rozmawiają, czytają mu książki, kupują gry i zabawki, które są bodźcami dla jego rozwoju.

Tak więc dużą rolę w osiąganiu przez dziecko dojrzałości szkolnej mają do spełnienia rodzice. Nikt nie zastąpi ich we wspieraniu rozwoju i wychowaniu dzieci. Instytucje mogą jedynie ich rolę dopełniać.

Pamiętajmy również, że rodzice patrzą na swoje dziecko z innego punktu widzenia, że dziecko może inaczej zachowywać się w przedszkolu niż w domu. Zdarza się, że dziecko rozmowne i pewne siebie w gronie rodzinnym, inaczej zachowuje się w przedszkolu będąc nieśmiałym, reagując płaczem nawet na drobne niepowodzenia, albo odwrotnie - nieposłuszne i uparte w domu, w przedszkolu jest grzeczne i pilne.

W celu zbadania dojrzałości dziecka można spróbować odpowiedzieć sobie na zamieszczone poniżej pytania. Należy odpowiadać rzetelnie i notować pytania, na które odpowiadamy twierdząco lub przecząco.

Oto lista pytań:

1. Czy twoje dziecko zna:
   • imię i nazwisko,
   • adres zamieszkania,
   • imiona rodziców,
   • nazwę zawodu rodziców, jeśli pracują,
   • nazwy zwierząt domowych,
   • nazwę pór roku, dni tygodnia?
2. Czy potrafi:
   • powiedzieć, jak brzmi pierwsza i ostatnia głoska w prostych słowach: woda, rower, lody,
   • wymówić prawidłowo wszystkie wyrazy (nie ma wady wymowy),
   • powtórzyć dłuższe słowa np. hipopotam, kaloryfer?
3. Czy rozpoznaje przewidziane programem litery alfabetu?
4. Czy pod koniec zerówki umie przeczytać prosty nowy tekst (np.: To jest dom. Ola ma psa. )?
5. Czy rysując posługuje się zawsze tą samą ręką (prawą lub lewą)?
6. Czy prawidłowo trzyma ołówek (chwyt pęsetkowy - między palcem wskazującym i kciukiem, lekko oparty na palcu środkowym jak na siodełku)?
7. Czy widząc wzór potrafi go odwzorować, umie narysować znaki podobne do liter?
8. Czy jest w stanie narysować rysunek człowieka zaznaczając głowę, tyłów, ręce, palce i inne szczegóły?
9. Czy umie narysować rysunek, na którym coś się dzieje (np. Chłopiec bawi się piłką)?
10. Czy, kolorując obrazki, nie wychodzi poza ich kontur?
11. Czy dobrze zapamiętuje wierszyki i piosenki?
12. Czy potrafi skakać na jednej nodze, rzucać i łapać piłkę?
13. Czy umie ubrać się bez pomocy dorosłego, wiązać sznurowadła, zapiąć guziki?
14. Czy sprawnie posługuje się nożycami, tnie po linii prostej, falistej i łamanej?
15. Czy umie opowiedzieć, co wydarzyło się w domu lub w przedszkolu, posługując się prawidłowo zbudowanymi zdaniami?
16. Czy potrafi określić, których elementów jest więcej, a których mniej?
17. Czy rozpoznaje cyfry od 1 - 10 i potrafi na konkretach, np. patyczkach wykonać proste działania, np.
    5 + 2 =
    9 - 2 =
    oraz wstawić odpowiedni znak matematyczny: <, >, =, np.
    8  7
    9  4
18. Czy umie powstrzymać się od głosu, gdy pytanie jest skierowane do innego dziecka?
19. Czy rozumie i wykonuje polecenia skierowane do całej grupy?
20. Czy umie pracować w grupie dzieci wykonując wspólne zadanie, np. budowanie z klocków?
21. Czy potrafi bez rozpaczy rozstać się z rodzicami lub babcią czy nianią?
22. Czy potrafi zwrócić się do dorosłego z prośbą lub pytaniem?
23. Czy jest w stanie skoncentrować się na wykonywanym zadaniu przez 30 minut?
24. Czy umie nazywać swoje emocje, np. co go cieszy, złości, czego się boi?

Jeśli na wszystkie pytania pod koniec zerówki rodzic odpowiada twierdząco można przypuszczać, że dziecko osiągnęło dojrzałość szkolną i jest dobrze przygotowane do podjęcia obowiązków szkolnych.

Jeżeli jednak na któreś z pytań odpowiemy przecząco, powinno to skłonić rodziców do pomocy dziecku w wyrównaniu braków. Czasami wystarczają dwa tygodnie, aby dziecko wyrównało braki. Nie wpadajmy w panikę, ale też nie czekajmy, że dziecko z tego wyrośnie. Jest jeszcze kilka miesięcy, aby popracować nad ewentualnymi trudnościami i brakami. Jeżeli dziecko ma trudności z ubieraniem się mogą mu w tym pomóc rodzice, zachęcając do samodzielności i nie wyręczając w prostych czynnościach.

Warto również porozmawiać o swoim dziecku z nauczycielką. Pamiętajmy, że to właśnie nauczyciel przedszkola jest przygotowany do obserwacji naszego dziecka pod kątem jego dojrzałości. Posiada również doświadczenie, dzięki któremu bardzo łatwo potrafi wychwycić braki i niedociągnięcia. Może podpowiedzieć rodzicom, jak pracować z dzieckiem w domu lub zaproponować wizytę w poradni psychologiczno - pedagogicznej, aby lepiej przygotować je do szkoły. Warto więc skorzystać z pomocy nauczycieli przedszkola jeszcze przed pierwszym dzwonkiem, by zaoszczędzić dziecku niepotrzebnych stresów.