|
|
|
Anna Węglarz - Metody aktywizujące uczniów. Publikacje nauczycieli, AWANS.NET.
|
|
|
| › strona główna › archiwum › indeks autorów › kontakt |
| Anna Węglarz, Miejskie Gimnazjum nr 4 w Oświęcimiu | |
Metody aktywizujące uczniów |
|
|
Wprowadzenie Reforma szkolnictwa spowodowała głębokie zmiany w programach nauczania. Zdecydowanie zaczęto preferować odejście od encyklopedycznego modelu zdobywania wiedzy na rzecz zaktywizowania uczniów do twórczych działań i kreatywności. Na kryzys dotychczasowych metod stosowanych w edukacji złożyły się też inne czynniki - społeczne i psychologiczne. Dotąd stosowane tradycyjne metody nauczania opierały się na nauczycielu, jako wyłącznym źródle wiedzy, ewentualnie na pracy zespołowej. Najczęściej były to: wykład informacyjny, opis, opowiadanie, prelekcja i pogadanka. Aktualnie zmienia się rola nauczyciela w procesie nauczania. Z pozycji wykładowcy staje się organizatorem i koordynatorem pracy uczniów, aktywizując ich do działań twórczych. W tym procesie tradycyjne metody już nie wystarczą. Nauczyciele zadają sobie pytanie: jak uczyć, aby uczniowie przyswoili określone informacje i potrafili odnieść je do swoich doświadczeń? Przygotowanie młodego człowieka do życia w społeczeństwie, zalewanego potokiem informacji i konsumpcji, jest trudnym zadaniem i wymaga aktywnej postawy zarówno od nauczyciela, jak i od ucznia. Najistotniejsza w procesie nauczania, decydująca o sukcesie stosowanych metod, jest skuteczna komunikacja pomiędzy uczniem i nauczycielem. Wprowadzając metody aktywizujące uczniów należy pamiętać o podstawach psychologicznych dotyczących preferencji i percepcji uczniów, koncentracji i dekoncentracji, aktywizowania i wyciszania. Należy uwzględnić, że od zastosowanej metody zależy średnia zdolność zapamiętywania uczniów. Dobre rezultaty daje uatrakcyjnienie tradycyjnych metod nauczania elementami wymagającymi percepcji wzrokowej np. wykład udokumentować prezentacją wykresów, plansz i innych materiałów wizualnych. Przedstawienie metod aktywizujących 1. Dyskusja Sztuka dyskutowania albo prowadzenia sporów ma długą tradycję filozoficzną2. Dłuższa, bardziej zorganizowana forma dyskusji to debata, która kończy się oceną biorących w niej udział oraz wyborem zwycięzcy. Bardzo ważne przy dyskusji jest właściwe sformułowanie jej tematu. Przed rozpoczęciem należy określić czas i sposób prezentowania wypowiedzi oraz wybrać osobę prowadzącą dyskusję. Ciekawe rezultaty przynoszą dyskusje prowadzone formułą za i przeciw. Należy wówczas podzielić klasę na dwa zespoły i wybrać liderów. Wówczas dyskusja może przybrać formę rozprawy sądowej, gdzie liderami są oskarżyciel i obrońca powołujący swoich świadków. Taką metodą można przeprowadzić lekcję na temat: "Telewizja - przyjaciel czy wróg?" lub "Reklama. Jesteś za czy przeciw?" i inne. W czasie prowadzenia dyskusji należy precyzyjnie określić zasady jej przebiegu, aby uniknąć bałaganu z powodu dużego zaangażowania emocjonalnego uczniów. Rodzajem dyskusji kierowanej jest dyskusja panelowa, polegająca na tym, że kilka osób wcześniej się do niej przygotowuje i przedstawia swoje głosy, rozpoczynając tym samym wymianę zdań obserwatorów. 2. Burza mózgów (fabryka pomysłów) Metoda polega na postawieniu przez prowadzącego pytania lub zagadnienia. Uczniowie podają pomysły rozwiązania tego problemu. Wszystkie pomysły są notowane. Należy zachować zasadę nie krytykowania nawet najbardziej nieprawdopodobnych pomysłów. W drugim etapie następuje dyskusja na temat każdego rozwiązania i jego ocena. W trzecim etapie dokonuje się wyboru najlepszego rozwiązania, które zostaje wprowadzone w życie i sprawdzone pod względem efektywności. Oto przykłady problemów, które można spróbować rozwiązać tą metodą: "Jak można zwiększyć czytelnictwo w naszej klasie?" albo "Jak używać komputera, żeby się od niego nie uzależnić?". Należy pamiętać, że po zakończeniu burzy mózgów przyjmujemy na siebie zobowiązania co do realizacji i sprawdzenia efektywności przyjętego rozwiązania. 3. Odgrywanie ról. Drama. Symulacja Odgrywanie ról z własnego życia lub z życia innych ludzi powoduje, że uczniowie lepiej poznają swoje emocje, reakcje, dystansują się do pewnych sytuacji, patrząc na nie oczami osób trzecich, poznają sposób myślenia i reagowania innych ludzi, zbliżają się do odgrywanych postaci. Metoda szczególnie przydatna przy realizacji programów profilaktycznych, socjoterapeutycznych, ale i do zastosowania w pracy pedagogicznej bibliotekarza np. "Jesteś księgarzem, który zachwala nową książkę na spotkaniu z czytelnikami. Przed prezentacją przewertuj książkę, przejrzyj jej stronę tytułową, adnotację na okładce i na skrzydełkach". Drama jest improwizacją, która umożliwia przeżycie pewnych problemów oraz poszukiwanie ich rozwiązań. Stawiamy pewien problem, pytanie, które staje się pretekstem do udzielenia odpowiedzi w postaci scenki do odegrania. Odpowiedź przygotowywana jest w zespołach. Odegranie scenki wywołuje u uczniów emocje, pomaga je uzewnętrznić, przeżyć i zrozumieć. Takim pretekstem może być obraz, rzeźba, utwór muzyczny, rozpoczęty tekst, problem. Rodzajem dramy jest konferencja prasowa, którą wcześniej przygotowujemy. Bohaterem konferencji może być polityk, pisarz, postać z literatury itp. Wybieramy sprawozdawców radiowych i telewizyjnych, którzy będą na bieżąco informować o tym, co się dzieje na sali. Można ich zaopatrzyć w rekwizyty: mikrofony, dyktafony, kamerę. Trzeba pilnować, aby przebieg konferencji był właściwy oraz aby każdy uczeń miał możliwość zadania pytania. Symulacja jest naśladowaniem rzeczywistości "na niby". Jej celem jest doskonalenie umiejętności, bezpieczne ćwiczenie sytuacji. Często stosowana jest jako trening przed właściwą prezentacją. Przed rozpoczęciem symulacji należy podać uczniom jej zasady. 4. Mapa pojęciowa (mentalna) Mapa pojęciowa jest metodą wizualnego przedstawienia problemu, rodzajem schematu pojęciowego ilustrującego nasz sposób myślenia za pomocą słów, obrazów, zdjęć, rysunków itp. Aby stworzyć mapę pojęciową, należy wyjść od interesującego nas pojęcia, problemu, a następnie stworzyć wokół niego sieć logicznych połączeń. 5. Linia czasu Jest również metodą wizualnego przedstawienia problemu, ukazującą linearnie następstwo czasowe. Jest to dobra metoda chronologicznego przedstawienia zdarzeń. Można stosować tę metodę z powodzeniem w nauce wielu przedmiotów: historii, biologii, geografii, języka polskiego. Polscy laureaci literackiej Nagrody Nobla  6. Drzewo decyzyjne Drzewo decyzyjne można stosować, wdrażając ucznia do podejmowania decyzji. Jest to wizualna prezentacja przebiegu procesu myślenia. Jeżeli uczeń ma podjąć decyzję w jakiejś sprawie, to powinien w pień drzewa wpisać (określić), jaka sytuacja wymaga podjęcia decyzji. Następnie (na poziomie gałęzi) uczeń wpisuje możliwe rozwiązania określonego poniżej problemu. Każde z rozwiązań przynosi dobre i złe konsekwencje wyboru, które uczeń umieszcza na trzecim poziomie. W koronie drzewa określa cele i wartości, którymi się kieruje.  7. Praca w grupach Praca w grupach działa aktywizująco i uczy współpracy z rówieśnikami. Jest to znana i często stosowana metoda. Chciałabym przedstawić techniki pracy w grupach, dające każdemu uczniowi szansę aktywnego wpływu na pracę całej grupy:
Należy podzielić klasę na dwa zespoły i połączyć w pary. Nauczyciel pełni funkcję listonosza. Zadaje uczniom pytanie np.: "Czy należy w jakiś sposób dokonać cenzury tematyki gier komputerowych?". Jeden rząd pisze argumenty "za", a drugi "przeciw". Uczniowie formułują swoje argumenty i wysyłają pocztą do przeciwnika, który pisze kontrargumenty. Zabawa trwa aż do wyczerpania pomysłów i limitu czasu. Na koniec jest odczytywana cała korespondencja lub jej wybrany fragment. Zakończenie Nie uwzględniłam w niniejszej pracy wszystkich metod aktywizowania uczniów, a jedynie te, które wykorzystywałam sama w pracy z młodzieżą. Osoby zainteresowane metodami aktywizującymi odsyłam do załączonej literatury. Większość metod jest powszechnie znana i stosowana, warto jednak zapoznać się z doświadczeniami koleżanek i kolegów pedagogów, poszerzać wiedzę na ten temat. Nowe, ciekawe metody pracy uatrakcyjnią przekazywane na lekcjach treści, ułatwią ich przyswajanie i pomogą nawiązać bliższy kontakt z uczniami, ponadto rozwiną nasz warsztat pracy i staną się źródłem prawdziwej satysfakcji. Bibliografia
Odsyłacze 1 Małgorzata Taraszkiewicz: Jak uczyć lepiej? Warszawa 2000, s. 87. 2 Artur Schopenhauer: Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów. Warszawa 1986. 3 J. Pielachowski: Przysposobiebnie czytelnicze i informacyjne w szkole podstawowej. Poradnik nauczyciela. Poznań 1988, s. 81. Tej samej Autorki: Szkolne Centrum Informacji - nowa rola biblioteki szkolnej | |
| Publikacja dodana do Archiwum Internetowego Serwisu Oświatowego AWANS.NET 28 kwietnia 2004 r. | do góry |
Copyright © 2004 AWANS.NET
